làm nến; bà lão có hai người con trai, một người làm nhân viên hỏa xa còn
người con thứ hai là Vaxia trạc tuổi tôi thì ở nhà với mẹ. Sinh thời ông
Káplunxép trước đây là chủ ngựa, ông có chừng một chục con và thuê
người đánh xe cho chở hàng khắp thành phố; bà góa Káplunxeva cũng
không bỏ nghề này, bà cai quản những người xà ích thông thạo không kém
ông chồng, cho nên có những ngày cũng kiếm được chừng dăm rúp. Cậu
con trai cũng làm ra tiền. Anh nuôi giống chim câu nòi và bán cho những
người đi săn; nhiều lúc thấy anh ta đứng trên mái nhà, tung chổi lên, huýt
còi mồm, thế rồi đàn chim câu nòi cứ bay lượn mãi tít trên trời cao, mà anh
ta thì vẫn chê là thấp, còn cứ muốn chúng bay cao nữa. Anh ta bắt nuôi cả
chim bạch yến, sáo sậu, đóng chuồng chim... Cứ làm chơi chơi thế mà, tích
tiểu thành đại, hàng tháng anh ta cũng ky cóp được chục rúp. Năm này năm
khác qua đi, đến lúc bà lão liệt cả hai chân, chỉ còn nằm bẹp trên giường. Vì
cái sự như thế mà nhà không có người nội trợ, mà thế thì khác nào như
người không có mắt. Bà lão lo lắng lắm và nghĩ ra rằng phải cưới vợ cho
Vaxia. Bà cho gọi mối lái đến, năm lần bảy lượt hai bà nói chuyện với nhau
thì Vaxia của chúng ta đi xem mặt các cô dâu. Anh ta định hỏi cô Masenka,
con gái bà góa Xamakhơvalikha. Chả phải nghĩ ngợi gì lâu, mọi người đều
ưng thuận và rồi chỉ trong vòng một tuần mọi việc phải chuẩn bị đều làm
xong. Masenka là một cô gái trẻ, khoảng mười bảy tuổi, vóc người nhỏ
nhắn, nhưng gương mặt trắng trẻo, xinh xắn, trông ra dáng đài các như một
tiểu thư; và của hồi môn cũng kha khá: chừng dăm trăm rúp, một con bò
sữa, giường chiếu... Còn bà lão thì quả như linh tính đã báo trước, đến ngày
thứ ba sau lễ cưới bà về chầu trời, chẳng kêu rên, chẳng ốm đau gì. Đôi vợ
chồng trẻ chôn cất bà lão cúng giỗ xong, họ ăn ở với nhau chừng nửa năm
rất hạnh phúc, nhưng bất thình lình có chuyện không may khác đến. Quan
trên gọi Vaxia lên, bảo anh ta rút thăm. Thế rồi người ta bắt Vaxia đi lính
mà cũng chẳng cho anh ta hưởng chút ưu tiên nào. Cạo trọc đầu và xua sang
Vương quốc Ba Lan
[79]
. Ý trời đã định thì biết làm thế nào. Khi chia tay
với vợ ở trong sân thì chưa sao cả, nhưng đến lúc quay sang nhìn cái nhà để
rơm đậu đầy chim bồ câu thì anh khóc òa lên. Trông thật là tội. Dạo đầu, để
cho khuây khỏa đỡ buồn, Masenka đón mẹ đến ở cùng; bà ở đấy cho đến
