thánh giá màu trắng và những bức tượng ở hai bên con đường rộng có trồng
cây; anh nhìn thấy bóng của những bức tượng, thánh giá và của những cây
dương trên mặt đất. Khắp cả nghĩa trang là những hình bóng chỗ đen chỗ
trắng, hàng cây lặng yên như đang ngủ nghiêng cành bên những ngôi mộ
trắng. Có cảm giác rằng ở đây hãy còn sáng hơn ngoài cánh đồng; những lá
cây phong trông như bàn chân thú hiện lên rõ mồn một trên nền đường rải
cát vàng, trên những tấm bia; có thể đọc được những hàng chữ ghi trên bia.
Thoạt tiên Xtarxép thấy bàng hoàng trước những gì anh đang thấy lần đầu
trong đời và chắc là chẳng còn dịp nào thấy lại nữa: trước mắt anh là một
thế giới không giống bất kỳ ở đâu khác, một thế giới đẹp đẽ mềm mại với
ánh trăng bàng bạc, dường như đây là quê hương của nó, nơi không có sự
sống nhưng trong từng cây dương màu sẫm tối kia, trong từng ngôi mộ đều
toát ra vẻ gì huyền bí hứa hẹn một cuộc sống kỳ diệu, êm đềm, vĩnh viễn.
Có chút gì bình yên, buồn buồn, độ lượng tỏa ra từ những tấm bia mộ,
những vòng hoa đã héo cùng với mùi hương của những chiếc lá mùa thu.
Chung quanh vắng lặng; những vì sao trên trời cao hiền hòa lấp lánh; tiếng
bước chân Xtarxép tản ra nghe rõ mồn một và lạ lẫm. Chỉ đến khi chuông
nhà thờ đổ hồi và anh hình dung mình là một người đã chết, bị chôn vùi ở
đây vĩnh viễn, thì anh mới có cảm giác rằng có ai đang nhìn anh; trong chốc
lát anh nghĩ rằng đấy không phải là im lặng, bình yên mà là một nỗi buồn
da diết của hư vô, một niềm tuyệt vọng đau đớn...
Đài tưởng niệm Đêmétti, xây như một nguyện đường có hình thiên thần ở
phía trên; trước đây một lần có đoàn ca kịch Ý qua thành phố X. này, một
nữ nghệ sĩ đã chết ở đây; người ta an táng nàng và dựng lên đài tưởng niệm
này. Trong thành phố không còn ai nhớ đến nàng nữa, nhưng cây đèn thờ
đặt trước lối vào lung linh phản chiếu ánh trăng trông như đang cháy sáng.
Một bóng người. Có ai lại đến đây vào lúc nửa đêm? Nhưng Xtarxép vẫn
chờ đợi, dường như ánh trăng đã làm lòng anh thêm rạo rực, anh tưởng
tượng ra mình sẽ được ôm, được hôn nàng như thế nào. Anh ngồi cạnh đài
tưởng niệm độ chừng nửa giờ, sau đó anh đi dạo theo những con đường sát
