Mẹ vẫn đi cấy, gánh mạ ra đồng. Mặc trên đường người ta tất tưởi ra
ngoài xã. Nỗi đau làm mẹ bình thản đến lạ lùng. Cho đến ngày mẹ đang bì
bõm lội ngoài cánh đồng xa nhất, cậu Hành chạy ra: “Chị về, có giấy báo tử
của anh Hùng!” Mẹ trợn mắt lên rồi đổ gục xuống. Sau hôm đó người ta
không thấy mẹ gào, mẹ khóc như bận nghe tin chú Hòa chết. Một tuần sau
mẹ lại ra đồng, lầm lũi, không nói, chẳng rằng.
Một chiều, mẹ đang cấy ở cánh đồng Na thì chú Hòa lùi lũi trở về.
Cánh tay còn lại vắt vẻo theo dáng chú liêu xiêu trong bộ quân phục màu
cỏ úa, lỗ chỗ vết thủng. Chú đi trên con đường tắt qua cánh đồng làng. Các
bà vất mạ ù té chạy lên. Tiếng reo, tiếng hò inh ỏi một góc đồng, lan chạy
về xóm nhanh hơn chớp. Mẹ ngẩng lên, lấy tay quệt mạnh mồ hôi, mắt
thoáng nhìn ra xa, rồi lại cúi xuống. Mẹ cấy, cấy đến sẩm sờ mặt người, khi
bóng những người nhổ mạ cũng hết sạch trên cánh đồng đang vụ, mới quày
quả gánh bó mạ dở ra về. Bà ngồi yên lặng bên gốc cau nhai trầu, cạnh
hàng râm bụt đơm hoa đỏ lừ. Bà không nói. Mẹ cũng không. Vất mấy nắm
mạ vào hiên, dấp dấp nước cho tươi, mẹ lại vội vã đổ thóc vào cối, giã gần
hết đêm để gà gáy kịp ra đồng, tránh cái nắng chang chang khi mặt trời ló
lên. Cứ thế, mẹ làm. Cứ thế, bà không nói.
Đến một ngày người ta thấy mẹ lạy bà. Mẹ quỳ xuống, hai tay chắp
vào nhau. Mẹ quỳ, mẹ vái, mẹ khóc. Rồi ra lạy trước bàn thờ bố. Mẹ cắp
nón, xách vài bộ quần áo sang nhà chú Hòa. Nhà chú chẳng còn ai. Đun
cho chú nồi nước xông ngày chú cảm. Nấu cho chú bát cháo nóng khi chú
sốt vì vết thương ở đùi, ở tay, ở ngực. Sốc ruộng cũ mẹ vẫn làm. Xin bà ba
gánh thóc cho chú ăn hết ba tháng đợi mùa, còn đâu đưa hết cho bà. Rau
mẹ cấy ngoài ruộng, sắn mẹ trồng ngoài bãi, con cua ở đồng, con cá ở
mương... Mẹ có thai đến tháng thứ chín. Sức yếu, thiếu ăn, mất ngủ, cái
thai ra đi vì đó.
Một năm sau, mẹ lại dở khóc dở cười. Người ta thấy mẹ cứ dở khóc
dở cười ngoài cánh đồng, khi đi cấy, khi làm cỏ, bón phân. Khi bố cũng lùi
