Dệu mày hám ông lắm, ông đi cả tháng mới về, mà nó nhớ hơi, về đến nhà
phải bế ngay, không thì nó khóc chói tai con ạ. Nó giống y như mày, khác
mỗi cái chim. Mùi nó cũng thơm vầy.
Vừa nói bà vừa hít hà lên má lên cổ lên trán tôi, rồi ấp chặt tôi vào
ngực. Giọng bà kể đều đều, nhẹ nhẹ, nghe như tiếng thở, lúc chậm rãi, lúc
ngắc ngứ, lúc hít sâu nén gì đó vào ngực rồi mới lấy hơi kể tiếp.
Miếng ảnh bé xíu nằm trong lòng bàn tay khum khum, lúc thì bà mở
cho tôi xem, lúc lại nắm lại, sợ tôi vô ý động tay vào làm mặt ảnh bị mờ đi.
Đêm nào bà cũng kể, tôi nghe rồi ngủ lúc nào không biết. Kể chán, bà gói
ảnh vào tờ lịch bằng giấy pơ luya, cuộn vào giấy bóng, giấu trong túi áo,
gài kim băng thật kĩ cho khỏi rơi. Dù gài kĩ nhưng khi ngủ, bà vẫn nắm tay
ở vạt áo, chỉ sợ lỡ ngủ say đè lên làm gãy ảnh.
...
Chuyến đi Nam lần này là tôi đi tập huấn nghiệp vụ về bảo tàng chiến
tranh do chuyên gia bảo tàng Mĩ trực tiếp giảng dạy. Sau khi nghe giảng ở
hội trường, chúng tôi sẽ đi thực tế và viết những ý tưởng hoặc suy nghĩ của
mình về một bảo tàng chiến tranh.
Tôi nhớ một câu giảng viên nói trong khi giảng: “Ở đất nước chúng
tôi, di vật của những người lính rất được coi trọng, họ có thể chỉ là một
phần tử rất nhỏ, thậm chí là nhỏ nhất trong hàng quân, trong trận chiến,
nhưng với những người mẹ, họ là cả một bầu trời”. Câu nói ấy khiến tôi
liên tưởng tới bà, một thư tàng chiến tranh - Bảo tàng mẹ của những người
lính.
Tôi như thấy vong vọng đâu đó, tiếng bà nói một mình, rằng ai chả
biết miền Nam không rét, nhưng mà đất ở đâu chẳng lạnh. Nghe được cả sự
im lặng, tiếng tách vỡ của viên than rụng khỏi cành củi con trong bếp, tiếng
xèo rất khẽ của giọt nước bé tí vừa rơi vào than tro khi bà ngồi tráng bánh
