Chắc em cũng như anh, chúng ta đều không thể quên những dòng thư
cuối cùng trong cuốn tiểu thuyết bất hủ của Ethen Lilian Voynich? Arthur
Rivarex (Ruồi Trâu) đã viết cho Giemme: “Và bây giờ, tôi như con cá nhỏ
trong cuốn sách trẻ con của chúng ta, “sống và quẫy đuôi…”, thật thế,
quẫy đuôi lần cuối cùng… còn sáng mai thì đã “ Finita la commedia!” (1)
Đối với Dim và tôi, điều đó có nghĩa là: Trò xiếc đã diễn xong rồi.”
Ôi, giá anh có được một tuần lễ , chỉ một tuần lễ thôi, anh sẽ viết cho
hai mẹ con cả ngàn trang. Phải ngần ấy giấy mực mới diễn tả hết tình yêu
của anh đối với em và con. Và dĩ nhiên với cả nước Pháp kiêu hãnh một
cách thảm hại của chúng ta.
Nhưng em thân yêu. Hãy tha lỗi cho anh. Anh chỉ còn đúng mười tiếng
đồng hồ. Sáng mai, máy bay đã đưa anh lên lòng chảo Điện Biên, địa ngục
Điện Biên, cái xứ sở mà lẽ ra nước Pháp không nên biết đến, bởi vì nó
chính là mồ chôn chế độ thực dân và niềm kiêu hãnh Gôloa. Chỉ sáng mai
thôi, anh sẽ như Ruồi Trâu,“Finita la commedia!”
Tại sao anh lại viết về cái lòng chảo địa ngục ấy như thế? Không phải
anh run sợ và khiếp đảm. Anh muốn sau này, khi con trai Ferdinand của
chúng ta khôn lớn, em hãy kể cho con về nơi ấy, cái nơi mà người ta sẽ thả
anh xuống như thả một con mồi. Thật nực cười cho giọng lưỡi tuyên truyền
của những tờ báo lá cải của Pháp và Mỹ. Mới ba tháng trước đây, các tay
bồi bút có hạng của những tờ Le Figaro, Le Monde, L,Observateur, France
Soir…ca ngợi Điện Biên Phủ như một pháo đài bất khả xâm phạm, một
Verdum thứ hai ở Viễn Đông. Chính tướng Cogny, vào đầu tháng 1 năm
1954 đã vênh váo trả lời đài Mỹ rằng: “Tôi chắc chắn rằng Bộ chỉ huy
Pháp sẽ làm cho Việt Minh thua to ở Điện Biên Phủ”. Còn đại tá De
Castries thì khoác lác:” Pháo Việt Minh ư? Cái gì nhỉ? Được. Nếu có pháo
binh Việt Minh thật, tôi sẽ đội mũ đỏ cho họ trông rõ mục tiêu hơn”.Vậy mà
chỉ hơn hai tháng sau, sáng 13 tháng 3, trước giờ quân Việt Minh mở màn
tấn công, tướng Cogny bay lên Điện Biên Phủ trực tiếp kiểm tra “con
nhím” và gặp De Castries để động viên nhắc nhở, thì tâm trạng của ông ta
đã khác hẳn. Em biết không, chuyến bay ấy chính anh tháp tùng tướng
Cogny. Đây là lần đầu tiên anh lên Điện Biên Phủ. Từ trên máy bay, nhìn
