mẹ người ta bảo với gia đình anh muốn làm sui gia thì phải "môn đăng hộ
đối". Đến khi người con gái ấy bị gả cho một người khác - một anh thư ký -
đến lúc ấy mới vỡ ra cái lẽ là mình nghèo. Nghèo thật, rồi có những lúc
than thở, anh ta hát nghêu ngao. Anh ca vọng cổ, ca bắt quàng: "Nghèo xơ
nghèo xác. Nghèo nát xương mông, nghèo không gạo nấu, nghèo thấu
Ngọc Hoàng, nghèo tàn nghèo mạt, nghèo khạc ra tro, nghèo ho ra bụi,
nghèo lủi trong bờ, nghèo lờ con mắt, nghèo thắt ống chân, nghèo sưng ống
quyển - ơ ờ..." hoặc "Than ôi, nước mắm mặn không tiền mua giấm...". Mãi
đến năm 1950 anh mới cưới vợ. Đó là một cô gái dở dang, ba mươi tuổi mà
chưa chồng. Chị bị dở dang không phải vì hư hỏng vì xấu hay vô duyên.
Chị bị dở dang vì người yêu của chị là một anh vệ quốc đoàn bị hy sinh. Ba
mươi sáu tuổi anh mới lấy vợ. Năm năm, đẻ liền ba cháu. Đứa lớn nhất
năm tuổi, đứa nhỏ nhất vừa sanh thì anh bị đi tù. Vợ anh đi làm mướn, đi
cấy, đi gặt để lấy công. Một mình chị làm chị không nuôi nổi ba con, lại
còn tiền thuốc tiền men cho chồng nữa. Sống làm sao nổi. Ơở nhà tù ra, trở
về với bệnh tật nhưng anh không thể nào nghỉ được. Nhưng sức của anh
còn làm gì nổi nữa! Anh nghĩ đến chuyện buôn vặt. Anh đi mượn tiền mở
một quán rượu. Buôn bán mà câm thật khó!
Tạo hóa sinh ra con người, nếu tạo hoá muốn ở ác với con người thì
cái ác cũng rất phải chăng. Nếu tạo hoá muốn cho một người nào đó phải
câm, câm, khổ lắm! Để cho người câm ấy đỡ khổ, tạo hóa cho người câm
ấy điếc luôn. Đã câm thì phải điếc, bởi vì nếu không nói được mà phải
nghe, nghe mà không nói thì ức chết thôi. Cho nên tạo hóa phải cho họ điếc
để khỏi phải nghe những điều họ không đáng nghe. Còn anh Ba Hoành, anh
câm không phải do tạo hóa mà con người, do kẻ thù. Con người khi trở
thành kẻ thù thì họ ác hơn tạo hóa. Bọn giặc đánh anh đến câm, nhưng lại
để cho anh nghe được. Khổ thân anh quá! Những chuyện xung quanh toàn
những chuyện bất bình nên anh không phải nghe nhiều, chỉ cần nghe vài
ngày thôi, chuyện này, chuyện nọ cứ dồn ép vào, đến mức anh không còn
sức chứa nữa, ngực anh sẽ vỡ tung ra.
