Doãn lại phía cửa sổ, cạnh chỗ Vĩnh đứng, rồi hai tay chống cằm nhìn
ra ngoài vườn, thong thả nói:
- Chúng mình sống phơ phất... sống như vậy không thể nói đến sung
sướng được; nếu có thì chỉ là cái sung sướng trong giấc mê, lúc tỉnh là tan
mất ngay.
Doãn ngửng lên nhìn vẻ mặt bơ phờ của Vĩnh và trong trí so sánh lo
nghĩ của chàng trong mấy tháng nay với cái lo nghĩ của Vĩnh. Hai cái lo
thật là khác xa nhau. Chàng cảm động nói:
- Chú không thể ngờ rằng mấy tháng nay tôi đã khổ sở đến bực nào.
Tôi không thể thích vẽ như trước được nữa, cái thích độc nhất trong đời tôi.
Vĩnh có vẻ không hiểu. Doãn nói, giọng tha thiết:
- Chú thử nghĩ lại xem. Chú, dầu chú bị tù tội cũng không sao nhưng
tôi, nếu tôi không qua khỏi bước này, thì tôi không hiểu tôi sống, tôi sống
đây để làm gì?
Hai người lúc đó cùng nhìn ra phía hàng rào ở cuối vườn. Qua luỹ tre,
một đám khói xanh tỏa trên mấy nóc nhà tranh lụp xụp đứng thu hình dựa
vào nhau như có vẻ sợ hãi. Nhìn ngọn lửa vàng lập lòe sau lá cây, Doãn
nghĩ đến mấy miếng cá Vĩnh vừa ăn cho trôi bát cơm trắng và những đĩa cà
héo đen của những người làm ruộng suốt đời ăn cho trôi cơm lấy sức làm
việc. Quanh năm vất vả, hết nắng thiêu lại đến gió buốt, mà họ không có
chút hy vọng gì thoát khỏi cái đời lầm than của họ. Họ không bao giờ nghĩ
đến điều đó nữa. Suốt ngày còng lưng nơi bùn lầy nước đọng, đêm về chui
rúc trong những gian nhà tối tăm, chiếu hôi, giường bẩn, cảnh đời như thế
lúc nào cũng ở trước mắt chàng mà sao trước kia chàng không nom thấy,
thờ ơ đi tìm những vẻ đẹp mỉa mai của hình sắc. Doãn nghĩ đến những ổ
rơm bẩn thỉu, những đứa trẻ gầy còm ốm yếu, cố sống cầm hơi chờ khi lớn
để kéo dài mãi cái đời nhem nhuốc của ông cha.
