cho mình, nên có người nhà giàu đã trả tới bốn trăm bạc một bức bình
phong nhỏ mà chàng còn ngần ngại chưa bán. Nhưng cái cớ chính khiến
chàng không muốn bán là thấy người nhà giàu không hiểu một tí gì về mỹ
thuật, mua bức bình phong chỉ cốt để khoe sang với mọi người. Chàng
không muốn bức sơn của chàng dùng vào việc đó.
Doãn cầm bát chè tươi uống một hớp rồi mỉm cười chua chát. Vẽ
tranh cho bọn giàu, chàng thấy không khác gì những bọn thợ ngày xưa hết
lòng, hết sức ngồi chạm trổ rất công phu tỉ mỉ những đầu rồng cánh phượng
chỉ cốt làm đẹp mắt của bậc vua chúa, còn thân phận khốn khó của mình thì
không bao giờ nghĩ tới, không bao giờ tìm cách làm cho đời mình đẹp đẽ
hơn lên. Nhưng Doãn cho mình hơn bọn thợ ngày xưa vì chàng có học,
chàng hiểu. Nghĩ đến đó, Doãn lẩm bẩm:
- Cần gì hiểu với không hiểu, chỉ biết rằng công việc của mình giống
hệt công việc của họ. Họ vì thích làm đẹp mắt người trên, còn mình vì lòng
thích nghệ thuật, cái thích có khác nghĩa, nhưng công việc đều ngu muội
như nhau.
Bên vệ đường, một người ăn mày vừa ngồi xổm vừa lê chân đi, miệng
xuýt xoa kêu khóc. Trông dáng dấp hay hay, có vẻ đặc biệt An Nam, Doãn
toan phác để cho vào bức sơn vẽ cảnh chợ, song chàng lại thôi vì thấy
ngượng tay.
Doãn vứt một xu vào rá người ăn mày, bảo im không được kêu, nhưng
chỉ một lúc sau, khi người ăn mày đã đi khuất sau lũy tre, tiếng kêu khóc lại
thấy rền rĩ, tha thiết.
Tiếng người ăn mày, Doãn nghe như một lời than não nùng tự thời kỳ
vãng xa xăm của chàng đưa lại. Cái xã hội nghèo khổ của chàng hồi thuở
bé, hơn hai mươi năm qua, chàng lại thấy nó hiện y nguyên ở trước mặt.
Chàng tưởng như cảnh vật không thay đổi chút nào và có lẽ không bao giờ
thay đổi nữa. Đổi khác trước họa chăng chỉ có một mình chàng.
