Khalife cay đắng đến mức chẳng buồn nói với tôi. “Mọi người đều biết
tôi cảm thấy thế nào mà,” cô ấy nói rồi dập điện thoại. Buổi sáng hôm sau,
Salam và sáu người cùng tổ chức khác quyết định là sẽ làm gì đó, vì vậy mà
họ lái xuống Vành đai Xanh gần ngã tư viện bảo tàng. Tôi lẽo đẽo đi theo
đoàn người. Đầu tiên, họ chuyển tấm đá hoa cương màu trắng cao gần 1.8m
– trên đó có khắc dòng chữ NÓI CÓ VỚI CUỘC SỐNG, NÓI KHÔNG
VỚI CHIẾN TRANH bằng tiếng Ả-rập – mà họ đã trồng trên một ụ đất, và
dự định sẽ hoàn thành trong sáng hôm đó. Cảnh tượng như một đám tang.
Trong khi một phụ nữ trong nhóm lau nước mắt vào chiếc khăn giấy, Salam
và Tiến sĩ Najib Abu Haidar nhấc tấm đá hoa cương lên và nhẹ nhàng đặt
nó vào thùng xe, như thể nó là một nạn nhân bị trúng đạn trong một trận
chiến dồn dập vậy. Trước khi rời đi, họ thực hiện một phút mặc niệm, cho
tấm đá và cho chính họ cùng Beirut, rồi đọc to lời phát biểu, rằng: “Ủy ban
ngày 6 tháng Năm quyết định chuyển tấm đá hoa cương vào ngày hôm nay
như một hành động chống lại hoàn cảnh đã dẫn đến việc hủy bỏ cuộc tuần
hành này.”
Ngay khi họ vừa kết thúc bài diễn văn, hai người lính của quân đội Liban
ăn mặc luộm thuộm, dường như không nghe được rằng cuộc tuần hành đã
bị bãi bỏ, chậm chạp lê bước tới quãng đường trống không, đầy vết đạn cày
xới, giơ cao quá đầu một tấm áp phích có bông cẩm chướng màu hồng dán
lên phía trước. Rồi viết bằng mực đen mấy chữ tiếng Anh: VÁ NGAY.
Ngay trước khi tôi rời Beirut vào tháng Sáu năm 1984, tôi quyết định là
phải xem lại những gì còn lại của Bảo tàng Quốc gia Beirut, tọa lạc ngay
trên Vành đai Xanh. Vị giám đốc đứng tuổi, Emir Maurice Chehab vui
mừng đến mức dẫn tôi đi một vòng thăm thú mà tôi sẽ không bao giờ quên.
Ngay sau khi cuộc nội chiến bùng nổ, bảo tàng ngập chìm trong làn đạn,
những mẫu vật quý giá nhất được di tản và cất giấu, nhưng những bức
tượng, phù điêu, và tấm bia lớn ở những phòng chính không thể di chuyển
được. Vì vậy mà Chehab đã dựng khung bằng gỗ quanh từng mẫu vật rồi đổ
vào khung này bê tông, đặt từng đồ vật vô giá vào trong thùng có lớp xi
măng bảo vệ dày cả ba chục xentimet, chống được bất cứ loại đạn hay pháo
nào. Khi chiến tranh kết thúc họ có thể phá chúng ra. Điều này tạo ra một
