người chết, phần lớn là dân thường; hàng nghìn người mất nhà cửa. Syria
dưới chế độ của Tổng thống Hafez al-Assad đứng ra nhận trách nhiệm đã
tiến hành vụ thảm sát, có phản đối chút ít về các con số hay việc sửa sang
Hama trước khi khôi phục con đường cao tốc huyết mạch chạy qua thành
phố từ Damascus vào tháng Năm năm 1982. Tôi bị thuyết phục rằng Assad
muốn mọi người Syria nhìn thấy nỗi đau Hama, sẽ lắng nghe mối câm lặng
và ngẫm nghĩ nỗi thống khổ của nó thật sâu sắc.
Đó là lý do vì sao tôi tới đây. Tôi đến Beirut vài tuần trước khi bắt đầu
hành trình của một thông tín viên cho New York Times, và dành ra chút
thời gian để khám phá. Tôi muốn biết chính xác điều gì đã xảy ra ở Hama.
Rốt cuộc, không phải là chuyện thường xuyên khi một chính quyền Ả rập
phá hủy một trong những thành phố lớn nhất của mình. Hầu hết các sách
giáo khoa về chính trị ở Trung Đông có xu hướng bỏ qua những vụ việc rắc
rối như Hama; hoặc sẽ bỏ qua chúng như thể là một sự nhầm lẫn hoặc giảm
nhẹ chúng đi bằng những thuật ngữ khoa học chính trị kiểu như “hệ thống
bị quá tải” hay “là một sự khủng hoảng về tình trạng pháp lý”. Tôi muốn
gắng sức hiểu xem liệu việc phá hủy Hama có phải là một phút lầm lạc, một
sự kiện nhất thời, hay có thể là việc truy đuổi những mục tiêu lâu dài của
toàn cảnh chính trị. Tôi có nhiều bài học hữu ích ở Hama – lúc nào đó
những bài học sẽ có ích đã giúp tôi tìm ra con đường từ Beirut tới
Jerusalem.
Một đô thị có khoảng 180.000 dân tọa lạc cách phía tây bắc của
Damascus khoảng 190km, thuộc trung tâm vùng đồng bằng Syria, Hama
luôn là một thành phố Hồi giáo Sunni nổi tiếng vì lòng mộ đạo. Nhiều
người phụ nữ ở đây vẫn đeo mạng che mặt, còn cánh đàn ông vẫn thích mặc
áo choàng gandura truyền thống hơn là com lê cà vạt kiểu phương Tây.
Xuyên suốt lịch sử hiện đại của Syria, Hama từng là một nơi biệt lập của
các tổ chức truyền thống người Hồi giáo thủ cựu thù địch với các tổ chức
chính quyền trung ương thế tục ở Damascus. Không có gì ngạc nhiên khi nó
trở thành một nguồn cáu giận vô tận với Hafez Assad sau khi ông ta, với vai
trò là Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, lên nắm chính quyền sau cuộc đảo chính
ngày 16 tháng Mười một năm 1970. Assad xuất thân từ làng Qardha, gần
