tức là, chúng ta nợ việc cúng tế vị thần chữa lành nỗi đau thân xác do cái
chết gây ra - đã làm Hegel mê mẩn từ thời đi học). Đối với người không có
đức tin thì những cái chết đó chả khác gì nhau: đều là cái chết “tử vì đạo”
dành cho bậc hiền nhân một cách bất công. Nhưng cái chết của Christ, theo
Hegel, mang một ý nghĩa thần học và siêu hình học mà cái chết của
Socrates không có được. Nó thể hiện, dưới hình thức trực quan, sự hòa giải
tình trạng lưỡng phân giữa Thượng Đế và thế giới. Một mặt, Thượng Đế
hiển hiện dưới một hình thức hữu hạn và trải qua một cái chết đau đớn, cho
thấy rằng bản thân Thượng Đế cũng bao hàm sự HỮU HẠN và PHỦ
ĐỊNH. Mặt khác, việc Thượng Đế trải qua, rồi vượt qua cái chết - điều mà
mọi người đều phải chịu - cho thấy TINH THẦN của con người có thể
chiến thắng cái chết; tính cá nhân hữu hạn và bất tất được vượt bỏ hay biến
thể thành tính phổ biến tương tự như Thượng Đế. Hegel đã đi trước
Nietzsche khi nói rằng “Thượng Đế đã chết” (những lời này cũng xuất hiện
trong bài Thánh ca của đạo Luther, “O Traurigkeit, O Herzeleid” (Ôi nỗi
buồn, ôi nỗi đau trong tim), của Johann Rist), nhưng nói thêm rằng việc
Thượng Đế sống lại chính là “cái chết của cái chết”. “Cái chết” ở đây quy
chiếu tới cả cái chết theo nghĩa đen và ý nghĩa của nó đối với cuộc sống
của ta, cũng như tới “cái phủ định” nói chung, cái chết của cái chết biểu thị
cho “sự phủ định của phủ định”, tức là tinh thần. Tinh thần bao hàm sự
vượt qua hay vượt bỏ ý chí và ý thức trực tiếp và tự nhiên của ta - một sự
vượt qua vừa là cái chết mang tính ẩn dụ, vừa phần nào đó, chịu tác động
bởi viễn tượng về cái chết hiện thực; nhưng tinh thần CHỦ QUAN trải
vượt “cái chết” này để vươn tới tính phổ biến thực sự của tinh thần
KHÁCH QUAN (đời sống xã hội và chính trị) và tinh thần TUYỆT ĐỐI
(nghệ thuật, tôn giáo và triết học) - cái chết của cái chết.
Việc Hegel nghiên cứu cái chết của Christ gợi ý rằng ông tin con
người là bất tử. Trong THTG, ông dành đôi chỗ cho sự bất tử của LINH
HỒN (Seele) trong các tôn giáo phi-Kitô giáo, khẳng định rằng cái nhìn của
họ về Thượng Đế và sự bất tử luôn song hành. Cũng trong THTG, ông
tuyên bố rằng tinh thần (Geist) là bất tử, nhưng nói thêm là điều đó không
