những gì, có một chất nào đó, trong thế giới của ta, thì, trong thế giới tự
mình có một chất đối lập.
Ý nghĩa của thế giới bị đảo ngược này là không rõ ràng. Phải chăng
Hegel đòi hỏi rằng hai thế giới như thế phải là bất khả phân biệt? Một số ví
dụ của ông (chẳng hạn các cực đối lập của nam châm, điện dương và điện
âm) quả là bất khả phân biệt, trong khi các ví dụ khác (chẳng hạn, đen và
trắng) thì không phải như thế. Phải chăng ta phải suy tưởng về chủ thể-
người như là công dân của một trong hai thế giới ấy và chịu một sự đảo
ngược tương ứng, hay đúng hơn, vượt bỏ cả hai thế giới và hợp nhất chúng
lại với nhau trong tư tưởng (ngụ ý rằng con người ít ra không phải là
Erscheinung đơn thuần)? Nhưng có một số điều là khá sáng tỏ. Thứ nhất, ý
tưởng này đến từ nhiều nguồn và nhiều ý nghĩa đối với Hegel: giống như
Schelling, ông bị thu hút bởi tính phân cực của nam châm và điện; nhưng ý
tưởng này cũng còn có ý nghĩa đạo đức và tôn giáo, chẳng hạn, trong sự
đảo ngược của cái thiện và cái ác. (Xem: HTHTT VI. B về sự tha hóa). Thứ
hai, những sự đảo ngược tương tự cũng diễn ra trong suốt các tác phẩm của
ông, chẳng hạn, thế giới xã hội bị tha hóa sau sự sụp đổ của Đế quốc La Mã
sản sinh ra một thế giới cũng đảo ngược tương tự, đó là thế giới của ĐỨC
TIN. Thứ ba, cho dù ông rất quan tâm đến thế giới đảo ngược, và tin rằng
thế giới của ta là thế giới hiện tượng, Hegel từ khước lòng tin vào hay sự
khao khát về một thế giới “ở bên kia” (Jenseits/Anh: “beyond”) vốn là
niềm tin chung của các tác giả đương thời (Kant, Herder, Schelling, v.v.).
Bản chất hay cấu trúc lô-gíc (mà Hegel không ngần ngại gọi là “THƯỢNG
ĐẾ”) của thế giới hiện tượng biểu lộ hoàn toàn trong sự tương tác của nó
và trong những sự đảo ngược. (Một số học giả, chẳng hạn, Shklar, trong
Freedom and Independence (1976), liên hệ thế giới đảo ngược với thế giới
của những MÔ THỨC của Plato. Nhưng những mô thức của Plato là một
sự ý thể hóa/lý tưởng hóa, chứ không phải một sự đảo ngược của thế giới
hiện tượng).
Bùi Văn Nam Sơn dịch
