TỪ ĐIỂN TRIẾT HỌC HEGEL - Trang 228

đá. Có bốn sự phức tạp lớn hơn: thứ nhất, vật chất theo nghĩa (b) thường
cũng là vật chất hay chất liệu theo nghĩa (a), nhưng không nhất thiết phải
thế: chất liệu của, chẳng hạn, một bức tranh có thể hoặc là các vật liệu
(chẳng hạn sơn, vải, v.v.,) được sử dụng để tạo ra nó hoặc là chủ đề hay
thông điệp của bức tranh. (Hegel nói chung thường sử dụng Inhalt hơn, tức
là “nội dung”, để chỉ “chất liệu” theo nghĩa sau). Thứ hai, trong trường hợp
của pho tượng, hình thức và chất liệu là độc lập tương đối hay “dửng dưng”
(gleichgültig) với nhau: đá cẩm thạch nói chung, hay một tảng đá cẩm
thạch đã cho, có thể tạo thành những sự vật khác hơn là những pho tượng,
và một pho tượng của cùng hình thức có thể được tạo thành từ một vật liệu
khác, chẳng hạn bằng đồng. Nhưng trong trường hợp các thực thể là sự
sống hữu cơ, chất liệu và hình thức là không dửng dưng với nhau: thịt,
không giống như đá cẩm thạch, không thể có trước các thực thể được tạo ra
từ nó, nó phải tạo nên động vật đặc thù chứa đựng nó; ngược lại, một động
vật chỉ có thể được cấu thành từ thịt. Thứ ba, đá cẩm thạch, từ đó một pho
tượng được tạo ra và rồi từ đó nó chứa đựng, hay thịt mà một động vật bao
chứa, là tương đối vô hình thức đối với pho tượng hay động vật ấy. Nhưng
đến lượt mình, chúng có một hình thức khiến chúng khác biệt với, chẳng
hạn, đá lửa hay máu, và chứa đựng vật chất sơ cấp hơn, mà đến lượt mình,
lại có một hình thức và chứa đựng chất liệu còn đơn giản hơn nữa. Theo đó,
có hai lựa chọn: (i) bất kỳ vật chất nào cũng có thể phân giải thành hình
thức và chất liệu, một cách vô hạn; (ii) sự quy thoái ấy kết thúc trong “vật
chất sơ nguyên”, vật chất không có hình thức, vật chất tối hậu, đơn giản mà
mọi vật đều chứa đựng. Vật chất nguyên sơ này không giống vật chất cơ
bản của nhà vật lý. (Ta cũng có thể lập luận rằng (iii) có vài loại vật chất tối
hậu không thể được phân tích hơn nữa thành hình thức và vật chất: các
nguyên tố). Sau cùng, các nhà theo phái Aristoteles tin rằng chuỗi các thực
thể được cấu thành bởi những sự áp đặt thành công của các hình thức cao
hơn, và kết thúc trong hình thức thuần túy, hình thức không có chất liệu,
tức là Thượng Đế.