xem chính mình là những diễn viên, giữ khoảng cách với vai diễn mà họ
vẫn thực hiện tích cực). Các nhà khắc kỷ Hy Lạp, dù mục đích của họ chủ
yếu mang tính đạo đức, vẫn đặt đạo đức học của họ trên cơ sở siêu hình
học, lô-gíc học, vật lý học và nhận thức luận. (Ý tưởng về một
kritērion/tiêu chuẩn của chân lý cũng xuất phát từ thuyết khắc kỷ). Nhưng
các lĩnh vực này bị làm ngơ dưới thời Đế quốc La Mã, khi thuyết khắc kỷ
hầu như trở thành một tôn giáo ngang với triết học.
Trong LSTH, Hegel trình bày các phương diện nhiều tính trí tuệ hơn
của thuyết khắc kỷ, nhưng trong HTHTT, ông tập trung vào nỗ lực hành xử
với thế giới bên ngoài bằng việc “rút lui vào nội tâm” của thuyết khắc kỷ.
Đạo đức học của thuyết khắc kỷ tạo ảnh hưởng liên tục lên các nhà tư
tưởng về sau, kể cả Hegel (bất chấp những phê phán của ông). Chẳng hạn,
quan niệm của Hegel rằng cái HIỆN THỰC là hợp lý tính chịu ơn thuyết
khắc kỷ hơn là chủ nghĩa bảo thủ đơn giản. Nhưng những niềm tin, được
trình bày trong LSTH, rằng LỊCH SỬ là “một diễn trường của những sự
đam mê” và rằng “không có gì vĩ đại trong thế giới có thể đạt được mà
không có sự đam mê” hàm ý một sự phê phán đối với học thuyết apatheia
[“bất động tâm”].
2. Thuyết hoài nghi của người Hy Lạp (từ chữ skepsis, “khảo sát, tra
vấn, tìm tòi”, chứ không phải là “mất niềm tin” hay “nghi ngờ”) cũng có
một lịch sử lâu dài, đại thể là cùng thời với lịch sử của thuyết khắc kỷ.
Phong trào này truy nguyên nguồn gốc đến tận Pyrrho ở Elis trong thế kỷ
IV TCN, và nguồn tài liệu chính yếu của chúng ta về nó là các tác phẩm
của Sextus Empiricus, một bác sĩ và một nhà hoài nghi người Hy Lạp vào
thế kỷ III SCN. Các nhà hoài nghi chủ trương nghiên cứu không mang tính
giáo điều (skepsis) và tạm gác lại (epochē) niềm tin, tương phản với thuyết
giáo điều, chẳng hạn, của thuyết Plato và thuyết khắc kỷ. Họ tin rằng
Epochē mang lại sự thanh tịnh. (Trong thời đại Hegel, Skeptizismus vẫn
tương phản với Dogmatismus (“thuyết giáo điều”), nhưng Kritizismus
(“thuyết phê phán”), chẳng hạn như học phái Kant, thường được xem là
