(c) Cái Tôi không có sự tiếp cận phi khái niệm đối với các đối tượng:
trực quan và tri giác, mặc dù khác với tư duy khái niệm, vẫn mang đậm tính
khái niệm.
(d) Những sự thống nhất tự phát triển tương đối, chẳng hạn như các
tinh thần cá nhân, các sinh thể hữu cơ và các xã hội, vừa phát triển vừa cố
kết nhờ vào việc khái niệm vốn thấm đẫm trong chúng (hay được mã hóa
trong mầm mống), không chỉ đơn thuần là kết quả của các tác động bên
ngoài. Những khái niệm, chẳng hạn, khái niệm về cái cây (hay một cây hoa
hồng) là mang tính thường nghiệm, nhưng, không giống như các quan niệm
do ta tạo ra, chúng hoạt động và phát triển bởi một tiến trình được Hegel
xem như một phán đoán (vì thế Hegel bác bỏ quan niệm của Kant rằng sự
hiện hữu của một vật gì đó không thể được rút ra từ khái niệm của nó). Vì
các bộ phận của một thực thể như thế là thống nhất một cách mật thiết, và
thực thể này tương đối miễn dịch trước các tác động từ môi trường của nó,
được nó bao trùm và tận dụng hơn là đơn thuần chịu đựng, Hegel kết hợp
khái niệm với sự TỰ DO, không phải tương phản với sự tất yếu xét như là
tất yếu, mà tương phản với sự tất yếu bên ngoài liên quan đến tính nhân quả
và tính tương tác. Vì các khái niệm không được hình thành bởi sự trừu
tượng hóa từ thực tại thường nghiệm [như nơi Kant], nên một đối tượng
không cần hoàn toàn tương ứng với khái niệm của nó. Các khái niệm, với
Hegel (cũng như với Plato) là các mẫu mực quy phạm: một con ngựa bị
thương hay có khuyết điểm không hoàn toàn là con ngựa, và một đứa bé
hay một cái hạt mầm chỉ là “trong khái niệm” (“im Begriff”/Anh: “in
concept”) và vẫn chưa hoàn toàn hiện thực hóa khái niệm của chúng. (Do
đó, khái niệm, ở Hegel, thường dùng quy chiếu đến giai đoạn tiên khởi của
một thực thể, tương phản với hình thức đã phát triển đầy đủ của nó). Trong
trường hợp các khái niệm mang tính phạm trù, một thực thể ở bậc thấp hơn,
chẳng hạn như hòn đá, không hoàn toàn tương ứng với bản thân khái niệm,
mà chỉ là một phân mảnh cấp thấp của khái niệm, chẳng hạn khái niệm về
một vật với các thuộc tính của nó.
