Widerspruch, cũng nhìn thấy Gegenwurf hay sự đối lập trong thế giới. Cái
ác, cũng như cái tốt/thiện, nằm trong mọi vật, và không có nó hẳn sẽ không
có sự sống hay vận động; mọi sự đều là Có và Không; cái Không là
Gegenwurf [cái đối lập] của cái Có hay của chân lý. Novalis, người chịu
trách nhiệm phần lớn cho sự hồi sinh Böhme trong giai đoạn này, đã viết:
“Có lẽ nhiệm vụ cao nhất của nền Lô-gíc học cao hơn là phải thủ tiêu luật
mâu thuẫn”.
Ngay từ rất sớm, Hegel đã nhìn thấy một sự xung đột giữa luật mâu
thuẫn và các chân lý của TÔN GIÁO. Trong TTKT, ông lập luận (nhắc đến
đoạn mở đầu Phúc âm của Thánh John: “Khởi đầu là Ngôi Lời, Ngôi Lời ở
cùng Đức Chúa Trời; và Đức Chúa Trời là Ngôi Lời; trong Người là sự
sống”) rằng “mọi điều diễn đạt về thần linh trong ngôn ngữ phản tư là mâu
thuẫn eo ipso [bởi bản thân sự việc]”, và kết luận rằng cái gì là mâu thuẫn
trong lĩnh vực của cái chết thì không phải là mâu thuẫn trong lĩnh vực sự
sống”. Từ đầu thế kỷ XIX, Hegel đã nỗ lực vạch ra một Lô-gíc học có thể
hòa giải tôn giáo và sự sống, cũng như với những thức nhận về Lô-gíc học
truyền thống.
Quan niệm về mâu thuẫn của Hegel rốt cục đã đạt đến điều này: tạm
thời, ta có thể phân biệt những mâu thuẫn chủ quan, tức những mâu thuẫn
trong tư tưởng của ta, với những mâu thuẫn khách quan, tức những mâu
thuẫn trong sự vật. Lô-gíc học truyền thống thừa nhận có sự xuất hiện của
mâu thuẫn chủ quan: Kant tin rằng trong suy luận về thế giới như một cái
toàn bộ, chúng ta không tránh khỏi rơi vào mâu thuẫn hay những “nghịch
lý” (antinomies). Nhưng, Hegel cho rằng, những mâu thuẫn như thế còn có
tầm phổ biến và có ý nghĩa nhiều hơn so với điều Kant nghĩ. Bất kỳ tư
tưởng hay biểu tượng hữu hạn nào, nếu xét một cách cô lập, đều bao hàm
một sự mâu thuẫn. (Mâu thuẫn như thế chủ yếu nằm trong khái niệm,
chẳng hạn TÍNH NHÂN QUẢ, nhưng nó cũng tiêm nhiễm vào các mệnh
đề, chẳng hạn “thế giới là một trật tự nhân quả”). Tư duy, hay bản thân tư
tưởng, có một sự thúc đẩy (Trieb) vượt qua mâu thuẫn. Nó thường nỗ lực
