Như thế, nghiên cứu về nghệ thuật của các triết gia duy tâm Đức khác với
quan niệm của Kant về nhiều phương diện:
(1) Cái đẹp là khách quan; nó là sự khải thị của TINH THẦN, Ý
NIỆM, và là cái thần linh trong thế giới hiện tượng.
(2) Trong khi Kant chỉ quan tâm đến năng lực phán đoán chủ quan về
sở thích, thì họ quan tâm nhiều hơn đến người nghệ sĩ và những sản phẩm
của nghệ sĩ.
(3) Kant xem xét cái đẹp trong tự nhiên lẫn trong nghệ thuật, nhưng
những người kế tục ông đánh giá thấp cái đẹp của tự nhiên. Với Schelling,
TỰ NHIÊN, cũng như TINH THẦN (con người) thấm đẫm tinh thần và cái
lý tưởng, nhưng trong cái đẹp thì lại thấp kém hơn nghệ thuật, vì nghệ thuật
hợp nhất tinh thần (con người) và tự nhiên. Với Hegel, tinh thần phát triển
vượt ra khỏi tự nhiên, vì thế trong cái đẹp, tự nhiên là thấp kém hơn các sản
phẩm của tinh thần, và chỉ được xem là đẹp dưới ánh sáng của những sản
phẩm ấy.
(4) Kant không quan tâm đến LỊCH SỬ của nghệ thuật (và của sở
thích), trong khi các nhà duy tâm dành một vị trí trung tâm cho lịch sử.
Nghiên cứu của Hegel về nghệ thuật đã đúc kết thành quả của một
cương lĩnh được ông chia sẻ với Schelling và Fichte. Trong HTHTT, VII.
B, nghệ thuật được Hegel xem xét dưới tiêu đề “TÔN GIÁO” chứ không
phải “TINH THẦN”: “tôn giáo nghệ thuật” (Hy Lạp) xuất hiện giữa “tôn
giáo tự nhiên” (Ba Tư, Ấn Độ và Ai Cập) và “tôn giáo khải thị” (Kitô
giáo). Nhưng trong BKT III, các hình thức nghệ thuật, cùng với tôn giáo và
TRIẾT HỌC, lại là một bộ phận của “tinh thần TUYỆT ĐỐI”, tức là tinh
thần đã tiền giả định tâm lý học cá nhân của “tinh thần CHỦ QUAN” lẫn
các định chế xã hội của tinh thần KHÁCH QUAN, nhưng vượt lên trên cả
hai. Giống như tôn giáo và triết học, nghệ thuật có một giá trị nhận thức,
hợp lý tính: nó vén mở dần dần bản tính của thế giới, của con người và mối
