thấu và bắt chước một cách trơ tráo những giá trị và định chế đã bị tha hóa
và méo mó của xã hội của anh ta. Giải pháp cho sự tha hóa (1) này, theo
Hegel, không phải là một sự đồng nhất hóa trực tiếp với bản thể xã hội, mà
là việc tăng cường sự tha hóa - tức sự khai minh và cách mạng.
“Sự tha hóa” cũng xuất hiện trong nhiều văn cảnh khác nữa. Trong Lời
tựa và trong đoạn kết của HTHTT, Hegel nói về sự Entfremdung của
Thượng Đế và Entäusserung của Tinh thần thành giới TỰ NHIÊN và về
việc vượt bỏ sự tha hóa và sự ngoại tại hóa này trong LỊCH SỬ. Trong
HTHTT, VI, Hegel xem NGÔN NGỮ, nhất là việc sử dụng những từ PHỔ
BIẾN như “cái Tôi”, chính là việc Entfremdung hay Entäusserung của cái
ĐẶC THÙ (tương phản với cái phổ biến) thành một cấp độ lớn hơn so với
HÀNH ĐỘNG hay “sự biểu lộ nhân tướng học”. Trong Lời tựa, ông cho
rằng KINH NGHIỆM đòi hỏi đối tượng phải tha hóa chính mình và rồi
quay trở về trong chính mình từ sự tha hóa ấy (Entfremdung): chẳng hạn
chúng ta chỉ có thể lĩnh hội hiện tượng bằng cách tiến hành những sự trừu
tượng hóa thoạt đầu tỏ ra xa lạ với bản thân hiện tượng.
Sự tha hóa được minh họa sống động nhất trong HTHTT, nhưng cả từ
ngữ lẫn ý niệm về việc này trở nên ngày càng quan trọng trong các tác
phẩm muộn hơn của Hegel. Thế nhưng tầm quan trọng của chúng, và thậm
chí sự có mặt của chúng lại ít được các chuyên gia về Hegel lưu ý cho tới
khi xuất hiện những nghiên cứu của Marx về Entfremdung và Entäusserung
trong “Bản thảo kinh tế-triết học năm 1844”, được công bố lần đầu tiên
bằng tiếng Đức năm 1932, và bản dịch tiếng Anh năm 1959.
Bùi Văn Nam Sơn dịch
Thải hồi/Thủ tiêu/Vượt bỏ (Đức: Aufheben; Anh: sublation)
Động từ heben có liên quan đến động từ “to heave” trong tiếng Anh và
nguyên nghĩa là “bắt lấy, nắm lấy”, nhưng giờ đây có nghĩa là “nâng lên,
đưa lên; hất (đặc biệt là hất một kẻ thù ra khỏi yên ngựa, vì thế) để thế chỗ
