(2) không đủ vì rốt cục chỉ còn lại thế giới hữu hạn; và (3) không đủ vì nó
không mang lại mô tả đầy đủ về vẻ ngoài của một thế giới hữu hạn, nhất là
về bản thân CHỦ THỂ đang làm triết học.
Quan niệm của bản thân Hegel về mối quan hệ này (vốn có họ hàng
với quan niệm của các nhà huyền học chẳng hạn như Böhme) là: Thiên
Chúa là một tam vị nhất thể, gồm Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh
thần. Mối quan hệ của Ngài với thế giới không phải là đồng nhất hoàn toàn
cũng không phải khác biệt hoàn toàn. Đúng hơn, thế giới TỰ NHIÊN và
thế giới tinh thần là các pha hay các MÔ-MEN của Thiên Chúa: Ngài
(Chúa Cha) đạt đến ý thức trong giới tự nhiên (Chúa Con), rồi lên đến TỰ-
Ý-THỨC trong tinh thần con người (Chúa Thánh thần, bao gồm ý thức và
sự thờ phụng Thiên Chúa trong cộng đồng tôn giáo, và nhiều điều khác).
Cả ba mô-men ấy đều nằm trong quan niệm của bản thân Tinh thần. Quan
niệm này được trình bày dựa vào TÔN GIÁO trong THTG. Nhưng nó được
trình bày dựa vào tư tưởng triết học trong toàn bộ hệ thống của Hegel, vì
Chúa Cha là ý niệm lô-gíc, tức hệ thống khái niệm được trình bày trong Lô-
gíc học, còn triết học tự nhiên và triết học tinh thần lần lượt trình bày Chúa
Con và Chúa Thánh thần. Theo quan niệm của Hegel, sự đồng nhất-trong-
sự khác biệt này của Thiên Chúa và thế giới được biểu trưng bằng sự hiện
thân xuống làm người và cái CHẾT của Đấng Christ. (Trong Hegel, “Con
của Thiên Chúa” có ba nghĩa: (1) Đức Jesus lịch sử; (2) thế giới tự nhiên;
(3) “người con đời đời” nội tại trong Chúa Cha, cái logos của Phúc âm
thánh Gio-an [John]. (2) và (3) chứa đựng tính khác và sự dị-biệt hóa,
nhưng (1) thể hiện sự tái thống nhất và tái hòa giải).
Theo quan niệm này, sự hiện hữu của Thượng Đế không đòi hỏi sự
chứng minh theo nghĩa truyền thống, vì Thượng Đế là cấu trúc lô-gíc của
thế giới và là bản thân thế giới. Vì vậy Hegel xem những sự chứng minh ấy
là việc tường thuật lại “sự nâng mình lên” của con người (Erhebung/Anh:
evelation) đến Thượng Đế, một sự biểu đạt ngụ ý một cách nước đôi cả
việc con người đang dần trở nên có ý thức về Thượng Đế lẫn đang trở
