Hegel là một đối thủ quyết liệt của Công giáo, nhưng lại đánh giá nền
thần học trung đại là cao hơn nhiều so với nền thần học hiện đại: nó đã xử
lý đúng mức cả tôn giáo lẫn lối giải thích và biện minh của triết học về tôn
giáo.
Theo nghĩa rộng, Hegel tin rằng, toàn bộ hệ thống của ông (và triết
học nói chung) là thần học, vì nó (giống như tôn giáo) bàn về Thượng Đế
hay về cái TUYỆT ĐỐI. Nhưng vì tôn giáo cũng là một thể cách không thể
thiếu được trong việc tiếp cận Thượng Đế, cho dù nó không phải là thể
cách duy nhất hay cao nhất, nên ông vẫn dành chỗ trong hệ thống của ông
cho một nghiên cứu chuyên biệt không chỉ về Thượng Đế xét như là
Thượng Đế, mà còn về tôn giáo: Religionsphilosophie hay “triết học tôn
giáo”. Religionsphilosophie khác với thần học thuộc loại hình 1, 2 và 3 ở
chỗ nó bàn đến tôn giáo xét như là tôn giáo, vừa như là một phương cách
trình bày Thượng Đế, v.v., vừa như là bản thân một mô-men trong diễn
trình PHÁT TRIỂN của Thượng Đế, bởi lẽ ý thức tôn giáo và sự thờ
phượng của ta tự nó là một giai đoạn trong quá trình TỰ-Ý-THỨC của
Thượng Đế. Nó cũng bao hàm cả LÝ TÍNH và KHÁI NIỆM, chứ không
chỉ là GIÁC TÍNH. Nó khác với loại hình thần học 4 ở chỗ nó bàn về chân
lý và tính lý tính của tôn giáo.
Xuyên suốt sự nghiệp của mình, Hegel ý thức về một sự xung đột giữa
việc bản thân ông vừa như là cái VÔ HẠN, có năng lực vươn lên trong tư
tưởng hay trong trí tưởng tượng để nhận thức được, và gần như đồng nhất
với cái tuyệt đối hay cái vũ trụ xét như là một toàn bộ, và việc bản thân ông
vừa như là cái HỮU HẠN, bị chế ước vào một vị trí riêng biệt trong thế
giới và vào một cách nhìn đặc thù về thế giới ấy. Bản thân Hegel vừa không
phải là cái Tôi vô hạn, cũng không là cái Tôi hữu hạn, vừa lại là cả hai cái
Tôi đang xung đột ấy: ông là cái Tôi đang ý thức về hai cái Tôi ấy và chứa
đựng cả hai cái Tôi ấy. Trong THTP, ông có xu hướng hạn chế triết học vào
cái hữu hạn và dành cái vô hạn cho tôn giáo. Nhưng ông sớm đi đến chỗ
thay đổi quan niệm này, xem NGHỆ THUẬT, tôn giáo và TRIẾT HỌC là
