khái niệm được hình thành theo cách này ắt chỉ chứa đựng những đặc điểm
nào của sự vật được ta lưu ý và cho phép ta nhận ra những sự vật như thuộc
về cùng một loại nhất định khi ta gặp gỡ chúng. Trong khi đó, những tư
tưởng mà Khoa học Lô-gíc làm việc, trước hết, lại là BẢN CHẤT của sự
vật - chẳng hạn, không có sự vật nào mà khái niệm “tồn tại” lại không được
áp dụng vào cho nó, hay không sự vật nào không phải là một cái cá biệt -,
và, thứ hai, chúng có tính chất cơ bản đến nỗi phải được tiền giả định nơi
bất kỳ một tiến trình trừu tượng hóa nào: chẳng hạn ta không thể rút ra tư
tưởng về sự PHỦ ĐỊNH mà không sở hữu từ trước tư tưởng về cái gì không
phải là sự phủ định. (Hegel cũng nghi ngờ liệu những khái niệm như khái
niệm về một con ngựa có thể được hình thành bằng cách trừu tượng hóa
như nói trên, bởi khi rút ra khái niệm như thế, ít nhất ta cũng phải bỏ qua
những con ngựa dị dạng và khiếm khuyết). Như thế, khi ta tiến hành Khoa
học Lô-gíc và suy tưởng về những tư tưởng thuần túy, thì đúng là ta thoát
ly hay trừu tượng hóa khỏi cái cụ thể và những đặc điểm không bản chất
của nó, thế nhưng, những tư tưởng trừu tượng này không được hình thành
nên từ sự trừu tượng hóa khỏi cái cụ thể. Và bởi chúng tạo nên những đặc
điểm bản chất của cái cụ thể, nên chúng hoàn toàn không thấp kém hơn cái
cụ thể theo bất kỳ nghĩa nào.
Cũng có một nghĩa khác của từ “trừu tượng”, trong đó những tư tưởng
hoàn toàn không phải là trừu tượng. Nếu những khái niệm được hình thành
bằng sự trừu tượng hóa từ những sự vật hay biểu tượng như đôi khi Hegel
cũng nhìn nhận, thì chúng thường là trừu tượng theo nghĩa bị tách rời khỏi
nhau một cách rạch ròi và cứng nhắc, chứ không hề có được mối quan hệ
trôi chảy giữa các khái niệm như ông đã khai triển trong Khoa học Lô-gíc
của mình. (Chẳng hạn, Hegel cho rằng các loại hình suy luận hay tam đoạn
luận trong Lô-gíc học của Aristoteles chỉ được trình bày “một cách thường
nghiệm” hay “một cách sử học”, và, trong chừng mực đó, chỉ là sản phẩm
của “giác tính trừu tượng” (tức, của giác tính trừu tượng hóa) (Verstand).
Ngược lại, trong Khoa học Lô-gíc của Hegel, những tư tưởng được dẫn
xuất từ nhau và vì thế, cho thấy rằng chúng tạo nên một hệ thống cụ thể
