Y
Ý chí và Tự do lựa chọn [Đức: Wille und Willkür; Anh: will and
wilfulness]
Động từ wollen trong tiếng Đức có nghĩa là “muốn, mong muốn, dự
định, v.v.”, và danh từ phái sinh từ nó là (der) Wille (ý muốn, ý chí). (Danh
từ Wahl - “sự lựa chọn” và động từ wählen - “lựa chọn” - cũng có cùng gốc
với wollen). Một động từ khác, nay đã lỗi thời, kiesen (kiểm tra, giám định,
lựa chọn (sau khi đã kiểm tra)) là gốc của danh từ Kür (lựa chọn). (Từ Kür
ngày nay chỉ còn mang nghĩa “bài tập tự do, theo lựa chọn” (trong thể
thao). Đây là cách gọi tắt của Kürübung - “bài tập theo lựa chọn”). Wille
kết hợp với Kür thành Willkür, từ này ban đầu vốn có nghĩa “quyết định
của ý chí”. Sau này Willkür phát triển thêm một nghĩa khác, mang tính chê
bai: “tùy tiện, làm theo ý thích, không thèm để ý đến người khác”. Tới cuối
thế kỷ XVIII nghĩa này trở thành nghĩa chủ đạo, còn ngày nay từ này
thường được dùng với nghĩa “tùy tiện, thích gì làm nấy”. Tính từ
willkürlich mang nghĩa “tùy ý, tùy tiện, chuyên quyền”, nhưng từ phản
nghĩa của nó - unwillkürlich - vẫn mang nghĩa “tự động, không tự nguyện”.
Trong triết học trước Hegel, từ Willkür thường không mang nghĩa chê
bai và không khác biệt nhiều so với Wille. Wille thường gắn với từ voluntas
trong tiếng La-tinh, và được hiểu như năng lực mang lại các hiệu quả phù
hợp với ý tưởng hoặc MỤC ĐÍCH của ta. Nó khác với sự thúc đẩy, thôi
thúc (Trieb) hoặc sự ham muốn (Begehren, Begierde), bởi vì người ta có
thể không muốn làm những gì ta có sự thôi thúc hay ham muốn, và người ta
có thể muốn làm những gì ta không có sự thôi thúc hay ham muốn làm.
Willkür được Schottelius sử dụng trong tác phẩm Ethica (1669) cho từ La-
tinh electiva (“năng lực lựa chọn”), và được Wolff sử dụng cho từ
arbitrium (“(tự do) lựa chọn”). Như vậy Willkür cũng là Wille trong chừng
mực phải lựa chọn giữa các phương án thay thế lẫn nhau.
