trí trung tâm của thuyết Ba ngôi trong Kitô giáo, xem nó là một sự vay
mượn từ Hy Lạp, thần học Đông phương và thần học Islam, và cũng cáo
buộc Hegel tội phiếm thần. Hegel xử lý những vấn đề này cặn kẽ hơn trong
loạt bài giảng năm 1827 và 1831 so với những bài giảng trước đó. Nhưng
những thay đổi trong các bài giảng ấy cũng phản ánh việc Hegel cố gắng tổ
chức tài liệu của ông cho phù hợp với các hình thức khái niệm của Lô-gíc
học; xử lý các nguồn thông tin mới về các tôn giáo; và suy tư lại ý nghĩa
triết học của các tín lý Kitô giáo chẳng hạn như bí tích thánh thể.
Mỗi loạt bài giảng gồm bốn phần, nhưng các loạt bài giảng đều khác
nhau về nội dung:
1. Phần “Dẫn nhập” bàn về bản chất của tôn giáo nói chung, mối
quan hệ của nó với TRIẾT HỌC, bản tính của triết học tôn giáo, và nhu cầu
cần có một triết học tôn giáo. Sau đó, phần Dẫn nhập lập luận cho sự phân
chia của chủ đề thành: (a) KHÁI NIỆM về tôn giáo; (b) sự PHÁT TRIỂN
của khái niệm hay tôn giáo NHẤT ĐỊNH (bestimmte); và (c) sự hoàn bị
hay hoàn tất (Vollendung) của khái niệm, hay tôn giáo khải thị (offenbare),
hay tôn giáo hoàn bị (vollendete).
2. “Khái niệm về Tôn giáo” bàn, chẳng hạn, về (a) THƯỢNG ĐẾ hay
tôn giáo nói chung, (b) “mối QUAN HỆ (Verhältnis) tôn giáo”, và (c) sự
thờ cúng. Trong phần (b), Hegel bàn về các thái độ nhận thức của chúng ta
về Thiên Chúa, và vai trò của tình cảm, NIỀM TIN, NHẬN THỨC TRỰC
TIẾP (F. H. Jacobi), BIỂU TƯỢNG (Vorstellung) và TƯ TƯỞNG. Phần (c)
được xem là việc thống nhất sự đứt gãy giữa Thiên Chúa và con người, và
gồm một nghiên cứu về mối quan hệ của tôn giáo với NHÀ NƯỚC.
3. “Tôn giáo nhất định”. Vào năm 1821, 1824 và 1827, phần này
gồm: (a) tôn giáo tự nhiên, tức tôn giáo nguyên thủy và tôn giáo phương
Đông; (b) tôn giáo của tính cá biệt tinh thần, tức Do Thái giáo và tôn giáo
Hy Lạp; (c) tôn giáo của tính HỢP MỤC ĐÍCH, tức tôn giáo La Mã. (Tôn
giáo của đế chế La Mã, giống như văn hóa La Mã xét như một toàn thể,
