buồn ơi là buồn nếu như khuyết một lá thư nào đó! Có ai tin được rằng
tôi đau khổ vô cùng nếu có một bàn tay liều lĩnh (tôi gần như muốn
nói phạm thánh) đã xóa đi mất một dòng trong thư?
Các bạn là những người chỉ mới đọc Richardson qua bản dịch ra
tiếng Pháp thanh lịch của các bạn, và các bạn tưởng rằng đã biết
những tác phẩm ấy, các bạn lầm rồi.
Các bạn không biết Lovelace; các bạn không biết Clementine;
các bạn không biết Clarisse bất hạnh; các bạn không biết miss Howe,
miss Howe dịu dàng thân thiết của nàng, bởi vì các bạn đã chẳng nhìn
thấy cô tóc rối bù và nằm dài trên quan tài cô bạn gái của mình, hai
cánh tay vặn xoắn, ngước đôi mắt đẫm lệ lên trời, hét váng cả nhà cửa
của dòng họ Harlowe, và hết lời nguyền rủa cả cái gia đình độc ác ấy;
các bạn không biết hiệu quả của những hoàn cảnh ấy mà khiếu thẩm
mỹ ít ỏi của các bạn có lẽ loại bỏ đi mất, bởi vì các bạn đã không nghe
thấy tiếng những quả chuông vang lên rùng rợn ở nhà thờ xứ, theo gió
bay đến nhà dòng họ Harlowe, và đánh thức lòng hối hận đang thiếp đi
trong những tâm hồn chai đá kia; bởi vì các bạn đã không nhìn thấy
chúng như rùng mình khi nghe tiếng lăn bánh chiếc xe tang chở thi hài
nạn nhân của chúng. Đấy chính là lúc những tiếng nức nở của ông bố
và của bà mẹ phá tan cảnh im lặng ủ ê đang ngự trị trong bọn chúng;
đấy chính là lúc cực hình thực sự của những tâm hồn độc ác ấy bắt
đầu, và lũ rắn ngọ nguậy trong đáy lòng chúng và cắn một xé gan.
Sung sướng cho những ai có thể khóc lên được!
Tôi đã nhận thấy rằng trong một hội người ta cùng đọc chung
hoặc riêng rẽ Richardson, cuộc trò chuyện về những tác phẩm ấy càng
trở nên hứng thú và sôi nổi.
Tôi đã nghe thấy những điểm quan trọng nhất về đạo đức và về
khiếu thẩm mỹ được tranh luận và đào sâu trong những dịp đọc như
thế.
