Tôi đã nghe thấy họ bàn cãi về cách ăn ở của các nhân vật của
ông như là về các sự kiện có thật; khen ngợi, trách mắng Paméla,
Clarisse, Grandison như là những nhân vật đang sống ai nấy đều quen
biết, và mọi người hết sức quan tâm.
Một người nào đó không biết trước đấy có chuyện đọc tác phẩm
dẫn đến cuộc trò chuyện, thấy họ tranh luận sôi nổi như sự việc có
thật, sẽ tưởng đâu rằng đấy là trò chuyện về một người hàng xóm, một
người bà con, một người bạn, một ông anh hai, một cô em gái.
Biết nói sao nhỉ?... Qua những ý kiến xét đoán khác nhau, tôi
thấy nảy sinh những căm ghét thầm kín, những khinh bỉ ngấm ngầm,
nói tóm lại, vẫn là các chia rẽ giữa những con người trong hội, như thể
đó là vấn đề của vụ việc nghiêm trọng nhất, Lúc đó, tôi so sánh tác
phẩm của Richardson với một quyển sách còn thiêng liêng hơn, với
cuốn phúc âm đem xuống trần gian để chia rẽ chồng với vợ, cha với
con trai, con gái với mẹ, anh trai với em gái; và công việc của ông do
vậy thuộc địa vị những con người hoàn thiện nhất của tự nhiên. Tất cả
đều đi ra từ một bàn tay toàn năng và từ một trí tuệ vô cùng thông thái,
chẳng có chỗ nào là sai lầm. Một điều tốt đẹp lúc này trong tương lai
có thể là nguồn gốc của một điều hết sức xấu xa; một điều xấu xa, là
nguồn gốc của một điều vô cùng tốt đẹp.
Nhưng có hề chi, nếu nhờ tác gia ấy mà tôi đã yêu mến các đồng
bào của tôi hơn, yêu mến các bổn phận của tôi hơn; nếu tôi đã chỉ
thương hại những kẻ độc ác; nếu tôi đã có lòng thương cảm nhiều hơn
với những kẻ bất hạnh, có lòng tôn kính nhiều hơn với những người
tốt, thận trọng nhiều hơn trong việc sử dụng những gì đang sở hữu
hiện nay, dửng dưng nhiều hơn với những gì sở hữu sau này, khinh bỉ
nhiều hơn với cuộc sống, và có tình yêu nhiều hơn với đạo đức; điều
phúc duy nhất chúng ta có thể cầu xin ông trời, và là điều duy nhất
ông trời có thể ban cho chúng ta, mà không trừng phạt chúng ta về
những đòi hỏi lộ liễu của chúng ta!
