- Phải, con ạ. Chẳng nhất thiết dựng rạp ở đây, mà chỉ cần nhớ lại
một sự kiện liên quan đến cha con ta, và thể hiện như nó đã xảy ra...
Chính chúng ta sẽ diễn lại sự kiện ấy năm này qua năm khác, trong
ngôi nhà này, tại phòng khách này. Những điều chúng ta đã nói, chúng
ta sẽ nói lại. Các con của con cũng sẽ làm như thế, và đến lượt các
cháu, các chắt của con cũng vậy. Và cha sẽ như còn sống đấy; và cha
sẽ trò chuyện như vậy, đời này qua đời khác, với tất cả các cháu chắt
chút chít của cha... Dorval này, con có nghĩ rằng một tác phẩm truyền
lại cho con cháu những ý nghĩ của chính cha con ta, những tình cảm
chân thực của cha con ta, những lời lẽ mà cha con ta đã nói ở một
trong những hoàn cảnh quan trọng nhất của cuộc đời cha con ta, có giá
trị hơn các bức chân dung gia đình chỉ cho thấy một thời điểm của
gương mặt chúng ta mà thôi?
- Có nghĩa là cha ra lệnh cho con phải miêu tả tâm hồn cha, tâm
hồn con, tâm hồn của Constance, của Clairville và của Rosalie. Ôi!
cha ơi, đó là một công việc vượt quá sức của con, và cha biết rồi đấy!
- Nghe đây con; cha định sắm vai của cha ở đấy một lần trước khi
chết; và, để thực hiện điều đó, cha đã bảo André
cái rương những áo quần mà chúng ta đã đem từ nhà tù về.
- Cha ơi...
- Các con ta chưa bao giờ từ chối làm theo ý cha; chúng sẽ không
muốn bắt đầu muộn quá”.
Đến đây, Dorval quay mặt đi và che những giọt nước mắt, nói với
tôi bằng giọng một người cố nén nỗi đau đớn... “Vở kịch được viết
xong... nhưng người đặt viết nó không còn nữa...” Sau một lúc im
lặng, anh nói thêm: “Vở kịch ấy vẫn ở kia kìa, và tôi hầu như đã quên
nó đi rồi; nhưng bọn chúng nó cứ luôn nhắc đi nhắc lại với tôi là đã
không thực hiện ý nguyện của cha nên chúng thuyết phục được tôi; và
đến chủ nhật tới chúng tôi làm trọn lần đầu tiên một công việc mà tất
cả đều thống nhất coi như một nghĩa vụ.
