hết sôi nổi lại lạnh lùng, hết nhạt phèo lại tuyệt diệu. Ngày mai họ sẽ
diễn hỏng đoạn mà họ diễn xuất sắc hôm nay! Ngược lại, họ sẽ diễn
xuất sắc trong đoạn mà tối qua họ diễn hỏng. Còn như diễn viên diễn
theo suy nghĩ, theo sự nghiên cứu bản tính con người, theo sự kiên trì
mô phỏng một mẫu mực lý tưởng nào đó, theo trí tưởng tượng, theo trí
nhớ, thì sẽ trước sau như nhất ở tất cả các buổi biểu diễn, luôn luôn
hoàn hảo một cách đồng đều; tất cả đều đã được tính toán, trù liệu,
nghiền ngẫm, sắp xếp trong đầu óc của anh ta; trong diễn xướng của
anh ta không có đơn điệu, chẳng có nghịch điệu. Nhiệt tình có sự tăng
tiến, những cơn bột phát, những khi suy giảm, lúc bắt đầu, khoảng
giữa và lúc tận cùng của nó; đó vẫn là những ngữ điệu ấy, những tư
thế ấy, những động tác ấy. Nếu có sự khác nhau nào đó từ buổi diễn
này sang buổi diễn khác, thì thông thường lợi thế thuộc về buổi sau.
Anh ta sẽ không nay thế này mai thế khác, đó là một tấm gương luôn
luôn sẵn sàng phô bày các sự vật, và phô bày chúng với sự chính xác
như nhau, hiệu lực như nhau và tính chân thực như nhau. Giống như
nhà thơ, anh ta không ngừng vục vào cái vốn liếng chẳng bao giờ khô
cạn của tự nhiên, chứ trông vào tài sản riêng của mình thì chẳng mấy
nỗi mà hết.
Còn có diễn xuất nào hoàn hảo hơn diễn xuất của cô Clairon?
Tuy nhiên, cứ theo dõi cô, nghiên cứu cô, và ông sẽ tin chắc rằng đến
lần biểu diễn thứ sáu, cô ấy thuộc lòng mọi chi tiết trong diễn xuất của
mình cũng như mọi từ ngữ trong vai của mình. Chắc hẳn cô ấy đã tạo
cho mình một mẫu mực và thoạt tiên cố gắng làm theo; chắc hẳn cô đã
quan niệm mẫu mực ấy cao nhất, lớn nhất, hoàn hảo nhất có thể có
được; nhưng cái mẫu mực ấy cô đã vay mượn của lịch sử hoặc do trí
tưởng tượng của mình sáng tạo nên như một bóng dáng vĩ đại, đó
không phải là cô; nếu mẫu mực ấy chỉ ngang với tầm vóc của cô, hành
động của cô sẽ đuối kém và nhỏ bé biết chừng nào! Khi cô ráng sức cố
tiếp cận được thật sát cái ý niệm ấy là mọi việc xong xuôi. Trụ cho
vững ở đấy thuần túy là vấn đề tập dượt và trí nhớ. Nếu tham dự
