giả và cho anh ta, nó để lại cho anh đầu óc hoàn toàn thảnh thơi, nó
chỉ lấy đi của anh sức lực của thân thể cũng như các cuộc tập dượt
khác! Tháo hia bỏ hài ra rồi, giọng anh khản đi, anh cảm thấy mệt rã
rời, anh đi thay quần áo hoặc đi nằm; nhưng anh chẳng còn lại chút gì
là phiền muộn, đau đớn, âu sầu, cõi lòng tan nát. Chính ông mới hứng
lấy tất cả những ấn tượng ấy. Diễn viên mệt, còn ông thì buồn; chính
vì anh ta đã quằn quại mà không xúc cảm gì, còn ông thì đã xúc cảm
tuy không quằn quại. Nếu khác đi, thân phận của diễn viên chắc là sẽ
khốn khổ nhất trong các thân phận; nhưng anh ta không phải là nhân
vật, anh ta sắm vai nhân vật, và sắm đạt đến nỗi ông tưởng anh là nhân
vật thật, ảo giác chỉ là đối với ông; còn anh ta thì biết rằng mình không
phải là thế.
Những tính mẫn cảm khác nhau chúng hòa hiệp với nhau để cố
gắng đạt hiệu quả lớn nhất, chúng hợp điệu với nhau, chúng tiết chế
lẫn nhau, chúng tăng cường cho nhau, chúng tô điểm màu sắc cho
nhau để tạo nên một cái toàn thể có tính thống nhất, điều đó khiến tôi
tức cười. Vậy tôi nhấn mạnh, và tôi nói: “Chính là tính mẫn cảm thái
quá tạo nên các diễn viên xoàng; chính là tính mẫn cảm xoàng tạo nên
đám đông các diễn viên dở; và chính là sự thiếu hẳn tính mẫn cảm
chuẩn bị cho các diễn viên tuyệt vời”. Nước mắt của diễn viên từ óc
chảy xuống; nước mắt của con người mẫn cảm từ tim dâng lên; chính
ruột gan làm bối rối quá đáng đầu óc của con người mẫn cảm; chính
đầu óc của diễn viên đôi khi mang đến một sự bối rối nhất thời trong
ruột gan anh; anh khóc như một tu sĩ không tín ngưỡng thuyết giáo về
Jesus thụ nạn!; như một tên quyến rũ phục dưới chân người đàn bà hắn
không yêu nhưng lại muốn lừa phỉnh; như một gã ăn mày ở ngoài phố
hay trước cửa nhà thờ chửi rủa ông khi hết hy vọng làm ông mủi lòng;
hay như một gái làng chơi chẳng xúc cảm gì nhưng ngất lịm đi trong
cánh tay ông.
