NGƯỜI THỨ HAI
Có thể đó là vì Racine và Corneille, mặc dù là các vĩ nhân, đã
chẳng tạo nên được cái gì đáng giá.
NGƯỜI THỨ NHẤT
Báng bổ ghê chưa! Ai là kẻ dám thốt ra lời đó? Ai là kẻ dám tán
thưởng ý đó? Ngay cả những điều bình dị của Corneille cũng không
thể được nói ra bằng một giọng bình dị.
Nhưng một kinh nghiệm mà ông đã trăm lần nhắc lại, đó là vào
lúc câu chuyện kể xong, giữa tình trạng xôn xao và xúc động ông gieo
vào đám cử tọa phòng khách của ông thì một nhân vật mới chợt đến và
ông cần thỏa mãn tính hiếu kỳ. Ông không thể làm việc đó được nữa.
Tâm hồn ông đã khô cạn; ông chẳng còn lại gì là mẫn cảm, là nhiệt
tình, là nước mắt. Tại sao diễn viên không cảm thấy sự suy sụp như
thế? Đó là vì có sự khác hẳn nhau giữa mối quan tâm của anh ta đối
với một câu chuyện bịa đặt ra và mối quan tâm do nỗi bất hạnh của
người láng giềng gây nên cho ông. Ông có thật là Cinna không? Ông
đã từng bao giờ là Cléopâtre, Mérope, Agrippine chưa? Những kẻ đó
quan hệ gì đến ông! Nàng Cléopâtre, nàng Mérope, nàng Agrippine,
chàng Cinna
của sân khấu có phải chính là các nhân vật lịch sử
không? Không. Đó là các bóng dáng tưởng tượng của thi ca; tôi nói
quá đi nữa: đó là các yêu quái theo cách đặc biệt của nhà thơ này hay
nhà thơ khác, ông hãy để mặc những loại quái tượng ấy trên sân khấu
với các động tác, các bộ điệu và các tiếng kêu rú của chúng; chúng mà
hiện diện trong lịch sử thì dở lắm; chúng sẽ làm cho ai nấy phá lên
cười trong một nhóm khách khứa hay một cử tọa khác của xã hội.
Thiên hạ ghé tai hỏi nhau: “Hắn mê sảng phải không? Gã Don
Quichotte kia từ đâu đến thế? Người ta bịa ra những chuyện ấy ở đâu?
Hành tinh nào là nơi người ta nói năng như vậy?”
NGƯỜI THỨ HAI
Nhưng tại sao ở nhà hát chúng lại không có vẻ chướng?
