Đối với kịch trường cũng như đối với một xã hội được tổ chức
tốt, ở đó, mỗi người hy sinh những quyền cổ xưa của mình vì lợi ích
của tổng thể và toàn cục. Ai là người sẽ tán thưởng biện pháp hy sinh
ấy hơn cả? Kẻ say mê chăng? Kẻ cuồng tín chăng? Chắc chắn là
không, Trong xã hội, đó sẽ là con người nào đúng mực; trên sân khấu,
là diễn viên nào có đầu óc lạnh. Cảnh đường phố của ông so với cảnh
kịch trường, thì cũng giống như một lũ man di so với một hội văn
minh.
Bây giờ là lúc nói với ông về ảnh hưởng tai hại của một diễn viên
tồi, cùng diễn với một diễn viên xuất sắc. Diễn viên này ấp ủ hoài bão
lớn lao, nhưng sẽ buộc lòng từ bỏ cái mẫu lý tưởng của mình cho
ngang tầm với anh chàng tội nghiệp ở bên anh trên sân khấu. Cái gì
bật lên từ bản năng lúc dạo chơi hay ngồi bên bếp lửa thì chẳng cần
phải tập dượt và cân nhắc; người nói thầm vít giọng của người đối
thoại với mình xuống. Hoặc nếu ông thích một sự so sánh khác hơn,
cũng như khi chơi bài uyxtơ (whist), ông sẽ mất một phần cao tay nếu
không thể tin cậy được vào người bạn chơi của ông. Chưa hết; cô
Clairon sẽ kể cho ông nghe, khi nào ông muốn, rằng Lekain đã từng
chơi ác làm cho cô trở thành dở hoặc xoàng, tùy theo ý thích, và để trả
thù, đôi khi cô cũng khiến cho anh chàng bị huýt sáo. Vậy thế nào là
hai diễn viên hỗ trợ lẫn nhau? Hai nhân vật mà những kiểu mẫu của
chúng, với tỷ lệ được giữ vững hoặc có sự ngang bằng, hoặc có sự phụ
thuộc phù hợp với các hoàn cảnh nhà thơ đã đặt chúng vào, nếu không
thì một người này sẽ quá mạnh hay quá yếu; và để vớt vát tình trạng
khập khiễng ấy, người khỏe họa hoằn mới nâng người yếu lên ngang
tầm cao của mình, mà sẽ nghĩ cách hạ mình xuống ngang tầm nhỏ bé
của hắn. Và ông có biết diễn tập nhiều lần đến thế là nhằm mục đích
gì không? Chính là thiết lập một sự cân bằng giữa những tài năng khác
nhau của các diễn viên, sao cho từ đó nảy sinh ra một hành động
chung có tính thuần nhất; và nếu một người trong bọn họ kiêu kỳ
khước từ sự cân bằng ấy, thì bao giờ cũng gây tác hại cho tính chất
