hoàn thiện của toàn cục, gây thiệt thòi cho niềm thích thú của ông; bởi
vì, ít khi sự xuất sắc của một người duy nhất đền bù được cho ông cái
tầm thường của bao kẻ khác mà nó làm cho lộ rõ thêm ra. Đôi khi, tôi
đã thấy cá tính của một diễn viên lớn bị trừng phạt; đó là lúc công
chúng không thấy cái non yếu của người cùng diễn với anh ta mà lại
phát biểu ngốc nghếch rằng anh ta là quá chướng.
Hiện nay ông là nhà thơ. Ông có một vở kịch đem diễn, và tôi để
tùy ông chọn, hoặc các diễn viên có óc đánh giá sâu sắc và cái đầu
lạnh, hoặc các diễn viên mẫn cảm. Nhưng trước khi quyết định, hãy
cho phép tôi nêu với ông một câu hỏi: người ta là diễn viên lớn ở lứa
tuổi nào? Phải chăng, ở lứa tuổi lúc người ta tràn đầy nhiệt tình, lúc
dòng máu sôi sục trong huyết quản, lúc va chạm sơ sơ cũng xáo động
tận đáy lòng, lúc tâm hồn bùng cháy chỉ vì một tia lửa nhỏ? Theo tôi,
hình như là không phải. Kẻ được tự nhiên đóng cho dấu ấn diễn viên,
chỉ xuất sắc trong nghệ thuật của mình khi đã thu được kinh nghiệm
dài lâu, khi cái bồng bột của dục vọng đã xẹp xuống, khi đầu óc bình
thản và tâm hồn tự chủ. Rượu vang hảo hạng đắng và gắt khi đang lên
men; chỉ sau khi ở lâu trong thùng nó mới trở thành rượu tốt. Cicéron,
Sénèque, Plutarque, theo tôi, tượng trưng cho ba lứa tuổi của con
người sáng tác; Cicéron thường chỉ là một ngọn lửa rơm làm cho tôi
vui mắt; Sénèque, một ngọn lửa cành nho làm chói mắt tôi; nếu tôi
đem rắc tro của ông già Plutarque ở đâu, tôi sẽ tìm thấy ở đấy những
hòn than rực hồng sưởi ấm cho tôi dìu dịu.
Baron diễn Bá tước Essex, Xipharès, Britannicus khi đã ngoài sáu
mươi tuổi và diễn rất đạt. Nữ diễn viên Gaussin làm cho mọi người
say mê trong Lời sấm truyền và cô con nuôi ở tuổi năm mươi.
NGƯỜI THỨ HAI
Vẻ mặt của bà không hợp mấy với vai kịch.
NGƯỜI THỨ NHẤT
Đúng thế; và có lẽ đó là một trong những trờ ngại không thể nào
khắc phục được để cho kịch diễn được hoàn mỹ. Cần phải lăn lộn ròng
