Nhưng một chuyện khác qua đó tôi cho ông thấy một nhân vật
đang tầm thường và ngốc nghếch do tính mẫn cảm, ngay sau đó lại trở
nên tuyệt diệu do sự bình thản đã thay thế cho tính mẫn cảm bị dập tắt,
chuyện như thế này:
Một nhà văn, tôi xin miễn nói tên, sa vào tình trạng hết sức nghèo
khổ. Y có một ông anh trai làm giáo sĩ giảng thần học và giàu có. Tôi
hỏi con người nghèo khổ tại sao anh y không cứu giúp y. “Bởi vì, y trả
lời tôi, tôi phạm những sai lầm lớn với anh ấy”. Tôi được phép của
người đó đến gặp ông Thần học. Tôi đến. Người ta báo tin tôi đến
thăm; tôi vào. Tôi bảo ông Thần học là tôi sắp nói chuyện về em trai
ông ta. ông ta liền đột ngột nắm lấy bàn tay tôi, kéo tôi ngồi xuống và
lưu ý tôi rằng một con người biết lẽ phải trái cần hiểu rõ kẻ mà mình
nhận nói giúp cho là như thế nào; rồi bốp chát tôi: “Ông có biết rõ em
trai tôi không? - Tôi tin là biết. - Ông có biết những thủ đoạn của hắn
đối với tôi không? - Tôi tin là biết. - Ông tin như thế ư? Vậy ông biết
rằng...?” Và thế là ông Thần học hết sức hăm hở và liến thoắng kể cho
tôi nghe một loạt những hành động càng về sau càng tàn tệ và ghê tởm
hơn. Đầu óc tôi rối bời, tôi cảm thấy người nặng trĩu; tôi chẳng còn
can đảm bênh vực một con quái vật đáng ghét như con quái vật người
ta mô tả cho tôi. May thay, ông Thần học của tôi hơi dông dài trong
bài diễn văn đả kích của ông, nên tôi có thời giờ trấn tĩnh lại; dần dần
con người xúc cảm rút lui và nhường chỗ cho con người hùng biện;
bởi vì tôi dám nói rằng lúc ấy, tôi là như thế. “Thưa ông, tôi lạnh lùng
bảo ông Thần học, em trai ông đã làm những chuyện tồi tệ hơn, và tôi
khen ông đã giấu tôi cái tội kinh khủng nhất trong các tội của hắn. -
Tôi không giấu gì hết. - Lẽ ra ông có thể kể thêm, sau tất cả những
chuyện ông vừa nói với tôi, rằng một đêm kia, khi ông vừa ra khỏi nhà
để đi đọc kinh nhật tụng, hắn đã túm lấy cổ ông, rồi rút con dao giấu
trong áo, suýt nữa thì hắn đã thọc dao vào bụng ông. - Hắn dám làm
thế đấy; nhưng tôi đã không buộc cho hắn tội đó, chính vì chuyện ấy
không có thật”. Thế là đứng phắt dậy, chiếu thẳng vào ông Thần học
