đổi tù binh! Ông ta diễn đạt như thế đấy trong một bài đoản thi, thể
thơ kham được nhiệt tình, hào hứng và phóng đại hơn một độc tấu bi
kịch nhiều lắm. Ông ta nói: “Tôi đã trông thấy các cờ hiệu của chúng
ta treo thõng trong các đền đài của Carthage; tôi đã trông thấy người
lính La Mã bị tước hết các khí giới chưa nhuốm một giọt máu nào; tôi
đã trông thấy tự do bị quên đi và những công dân tay trói quặt ra sau
lưng; tôi đã trông thấy các cổng đô thành mở toang, và mùa màng phủ
kín các cánh đồng mà chúng ta đã tàn phá. Và các ngài tưởng rằng,
được đem tiền bạc ra chuộc, họ sẽ trở về dũng cảm hơn hay sao? Các
ngài chỉ mất thêm tiền bạc vào sự ô nhục. Đạo đức đã bị xua đuổi ra
khỏi một tâm hồn sa đọa không quay lại đấy nữa đâu. Các ngài đừng
mong đợi gì ở một kẻ đã có thể chết và hắn đã để cho người ta trói.
Hỡi Carthage! Mi vĩ đại và hãnh diện biết bao về nỗi nhục nhã của
chúng tao!...”
Lời lẽ của ông ta thế đấy và hành vi của ông ta thế đấy. Ông ta
khước từ vợ con ôm hôn, vì nghĩ mình như một tên nô lệ đê hèn, đâu
có xứng đáng. Ông ta cứ gườm gườm mắt nhìn xuống đất, và bất kể gì
đến những giọt nước mắt của bạn bè, cho đến khi thuyết phục được
các vị Nguyên lão đi đến quyết nghị mà chỉ một mình ông ta có khả
năng đưa ra, và cho đến khi ông ta được phép quay trở về chốn tù đầy
của mình.
NGƯỜI THỨ HAI
Điều đó giản dị và đẹp, nhưng tiếp theo mới là lúc người anh
hùng xuất hiện.
NGƯỜI THỨ NHẤT
Ông nói đúng.
NGƯỜI THỨ HAI
Ông ta chẳng phải là không biết cái nhục hình mà kẻ thù tàn bạo
chuẩn bị cho ông. Tuy nhiên, ông lấy lại điềm tĩnh, ông cố thoát ra
khỏi những người thân thích đang tìm cách trì hoãn việc ông quay trở
