TỪ MỸ HỌC ĐẾN CÁC LOẠI HÌNH NGHỆ THUẬT - Trang 313

mẫu: con người của tự nhiên, con người của nhà thơ, con người của
diễn viên. Con người của tự nhiên không lớn bằng con người của nhà
thơ, và con người của nhà thơ không lớn bằng con người của diễn
viên, lớn, con người này được khuếch đại hơn tất cả. Con người sau
cùng ấy trèo lên trên vai của con người trước, nấp kín trong một hình
nhân bằng mây mà anh ta là linh hồn; anh ta múa may cái hình nhân
ấy một cách dễ sợ, ngay cả đối với nhà thơ là người không nhận ra
mình nữa, và anh ta làm cho mọi người kinh hãi, như ông đã nói rất
đúng, hệt như tụi trẻ con dọa nạt nhau bằng cách giương cao những
chiếc áo ngắn bé nhỏ của chúng trên đầu, khua khua và cố ra sức bắt
chước giọng nói khàn khàn và rùng rợn của con ma đóng giả. Nhưng
ông chưa bao giờ tình cờ thấy những trò chơi trẻ con mà người ta đã
chạm trổ hay sao? Ông chưa bao giờ thấy một chú bé tiến bước với
chiếc mặt nạ lão già gớm ghiếc che kín từ đầu đến chân hay sao? Dưới
tấm mặt nạ ấy, chú chế nhạo lũ bạn bé bỏng đang sợ hãi bỏ chạy. Chú
bé đó là biểu tượng thực sự của diễn viên; bạn bè chú là biểu tượng
của khán giả. Nếu diễn viên chỉ được phú bẩm một sự xúc cảm tầm
thường và nếu đó là tất cả tài cán của anh ta, ông không coi anh ta là
một con người tầm thường ư? Ông hãy coi chừng đó lại là một cái bẫy
nữa tôi giương cho ông đấy. - Và nếu anh ta được phú bẩm một sự xúc
cảm cực độ, sự thể sẽ ra sao? - Sự thể sẽ ra sao ư? Đó là anh ta sẽ
không diễn nữa, hoặc là anh ta sẽ diễn lố lăng. Đúng thế, lố lăng, và
chứng cớ, ông sẽ thấy ở tôi tùy khi nào ông muốn. Tôi mà phải kể một
câu chuyện gì hơi hơi xúc động là y như có một sự bối rối thế nào
chẳng biết dâng lên trong tim tôi, trong đầu tôi; lưỡi tôi líu lại, giọng
tôi lạc đi, ý nghĩ của tôi bay biến, lời lẽ của tôi sững lại; tôi ấp a ấp
úng, tôi nhận thấy thế; nước mắt tôi ròng ròng trên má, và tôi im bặt. -
Nhưng nhờ thế mà ông thành công... - Ở ngoài xã hội... Còn trong rạp,
tôi sẽ bị la ó. - Tại sao? - Bởi vì người ta không đến để xem nước mắt,
mà để nghe những lời làm rơi nước mắt; bởi vì sự thật tự nhiên ấy
không ăn nhịp với sự thật ước lệ. Tôi nói rõ thêm: tôi muốn nói rằng
cả thể thức kịch, cả hành động, cả lời lẽ của nhà thơ đều không thích