Tác giả có suy nghĩ thật độc đáo. Chúng ta biết rằng cũng khoảng
thời gian ấy, Rousseau lại là người kịch liệt lên án ngành nghệ thuật
này đến mức trở thành kẻ thù của sân khấu. Rousseau buộc tội sân
khấu là một nghệ thuật nguy hiểm nhất trong số tất cả các nghệ thuật
vì chẳng những nó không ngăn chặn mà còn mơn trớn các dục vọng
xấu xa. Một trong những nhà hoạt động sân khấu lớn nhất của thế kỷ
XX là Brecht cũng có những lời lẽ nặng nề đối với nhà hát truyền
thống, ví nó với “quầy bán thuốc mê”, người công nhân ở các nước tư
bản quần quật làm việc suốt ngày, bị bóc lột đến tận xương tủy, tối đến
mệt mỏi bỏ tiền mua vé vào rạp, hòa mình với câu chuyện trên sân
khấu, tìm một chút lãng quên cho cuộc đời đau khổ của mình, để rồi
khi ở rạp bước ra, họ lại trở về với cảnh sống tối tăm.
Ba người, ba quan niệm khác nhau, ai cũng có một phần hợp lý,
nhưng đều cực đoan. Có thể nói cả ba đều là “những con người của ý
kiến ngược đời”! Rousseau công kích sân khấu nói chung. Xuất phát
từ lòng căm ghét những thói hư tật xấu của xã hội tư sản đang hình
thành, ông đi đến chỗ cực đoan bác bỏ tất cả những cái gì gắn bó với
“xã hội văn minh” và muốn lôi kéo con người trở về với bản chất tự
nhiên tốt đẹp. Brecht đẩy cái cực đoan của ông theo một hướng khác.
Tuy không phủ nhận nghệ thuật sân khấu, nhưng trong cách phát biểu
của mình, nhà soạn kịch Đức dường như cố tình không thấy hết những
thành tựu của sân khấu truyền thống xưa nay. Xuất phát từ tiền đề triết
học và mỹ học đúng đắn cho rằng thế giới này do con người làm ra thì
con người cũng có thể cải tạo được nó, và văn học nghệ thuật phải góp
phần vào công việc cải tạo ấy, ông đã có những đóng góp vô giá, tạo
nên buớc ngoặt to lớn của lịch sử sân khấu và trở thành nhà cách tân
sân khấu lỗi lạc nhất của thời kỳ hiện đại. Nhưng đâu phải vì thế mà
kịch của nhiều tác giả lớn xưa kia cũng như phong cách biểu diễn
truyền thống không phải là món ăn tinh thần bổ ích cho người xem.
