Ricoboni - lại thêm một “ý kiến ngược đời”! - hãy vứt bỏ “kỹ thuật” đi
vì đó là chỗ chết của thiên tài!
Chính đấy là chỗ sản sinh ra những phong cách riêng của những
diễn viên khác nhau khi cùng thể hiện một vai kịch. Diễn viên có tài
bao giờ cũng để lại dấu ấn rất đậm của con người mình trong vở kịch
và thực sự tham gia góp phần vào công việc sáng tạo cùng với tác giả.
Diderot có suy nghĩ khá hiện đại về mối quan hệ giữa diễn viên với tác
giả kịch bản và diễn đạt bằng ngôn từ cũng hiện đại. Ông nói đến tính
chất “ký hiệu” của ngôn ngữ văn học và đặc điểm của loại ký hiệu ấy
là mang nghĩa có đường viền không rõ rệt. Không thể có sự hoàn toàn
trùng khớp giữa suy nghĩ của nhà văn, những điều nhà văn muốn diễn
đạt với những kỷ hiệu được nhà văn lựa chọn. Trong các ký hiệu ấy lại
có một biên độ, một khoảng dao động khá lớn khiến cho mỗi diễn viên
có thể hiểu một cách không hoàn toàn giống nhau, thậm chí rất khác
nhau. “Làm thế nào mà một vai được diễn cùng một cách bởi hai diễn
viên khác nhau, - ông viết - bởi vì đối với nhà văn trong sáng nhất,
chính xác nhất, cương quyết nhất, các từ ngữ chỉ là và chỉ có thể là
những ký hiệu gần đúng của một tư tưởng, một tình cảm, một ý nghĩ,
những ký hiệu mà giá trị được bổ sung thêm nhờ ở động tác, cử chỉ,
giọng nói, nét mặt, đôi mắt, cảnh ngộ nhất định?” Những dòng ấy
được viết ra rất lâu trước khi xuất hiện Saussiure, Peirce và những
người đặt nền móng khác cho ký hiệu học.
Nhân đây không thể không dẫn ra một đoạn trong Những suy
nghĩ tản mạn khá dài của Diderot khi bàn về bức tranh miêu tả phong
cảnh của nhà thơ và việc thể hiện cảnh đó thành tranh của họa sĩ: “...
nhưng từ ngữ của ông ta chẳng phải màu sắc cụ thể; đó chẳng phải
màu xanh lam, chẳng phải màu xanh lá cây, chẳng phải màu xám,
chẳng phải màu vàng; không thế, ông ta sẽ chẳng việc gì phải lựa chọn
từ ngữ; không thế, nếu ngôn ngữ phong phú có được tám trăm mười
chín từ tương ứng với tám trăm mười chín sắc của bảng pha màu, ông
ta sẽ phải sử dụng từ duy nhất diễn tả đúng màu sắc của thực thể, nếu
