vì mục đích nào đó mà cố tình đánh giá khác đi. Một đối tượng khó
coi, dù là hữu ích, chẳng vì thế mà ta thấy như nó đẹp hơn; một đối
tượng đẹp, dù là có hại, chẳng vì thế mà ta thấy như nó xấu hơn. Bạn
cứ đề nghị thưởng cả thế giới cho chúng tôi để buộc chúng tôi bảo xấu
là đẹp và bảo đẹp là xấu; bạn cứ thêm vào cái giá ấy những đe dọa ghê
gớm nhất, bạn sẽ vẫn chẳng đem lại một sự thay đổi nào trong cảm
nhận của chúng tôi và trong đánh giá của của giác quan nội tại; miệng
chúng tôi sẽ khen hoặc chê theo ý bạn, nhưng giác quan nội tại vẫn sẽ
y nguyên không hề suy suyển.
9. Vẫn các nhà lập luận ấy tiếp tục rằng dường như từ đó có thể
suy ra một số đối tượng ngay lập tức và tự bản thân chúng là nguyên
nhân của niềm hứng thú do vẻ đẹp mang lại, rằng chúng ta có một giác
quan phù hợp để thưởng thức nó; rằng niềm hứng thú ấy có tính chất
cá nhân và nó chẳng có gì là chung với lợi ích. Thực vậy, chẳng từng
xảy ra hàng trăm trường hợp người ta bỏ cái ích lợi để chọn cái đẹp
đấy sao? Sự ưu ái hào hiệp ấy đôi khi ta chẳng thấy trong những điều
kiện bị khinh bỉ nhất đó sao? Một thợ thủ công lương thiện sẽ dốc sức
vào niềm khoái trá tạo nên một kiệt tác nó khiến anh ta sạt nghiệp, còn
hơn là vào lợi ích làm một tác phẩm dở nó khiến anh trở nên giàu có.
10. Nếu ta không gắn thêm vào việc xem xét cái lợi ích một cảm
tinh đặc biệt nào đó, một ấn tượng tinh tế nào đó của một năng lực
khác với trí tuệ và ý chí, người ta sẽ chỉ đánh giá một ngôi nhà ở sự
hữu ích của nó, một khu vườn ở sự màu mỡ của nó, một bộ quần áo ở
sự thuận tiện của nó. Thế nhưng sự đánh giá chật hẹp ấy ngay cả ở trẻ
em và dân man di cũng không có. Bạn hãy bỏ mặc cho tự nhiên làm
theo ý muốn, và giác quan nội tại vẫn sẽ phát huy quyền lực: có thể nó
sẽ lầm lẫn trong đối tượng của nó; thế nhưng cảm giác hứng thú không
vì thế mà sẽ kém thiết thực. Một triết lý khắc khổ, thù ghét thói xa
hoa, sẽ phá các pho tượng, sẽ lật đổ các cột tháp, sẽ biến các lâu đài
của chúng ta thành những túp lều, và các khu vườn của chúng ta thành
rừng rú; nhưng không vì thế mà nó sẽ chẳng cảm thấy vẻ đẹp thực sự
