Nhưng thị hiếu mô phỏng ta cảm thấy ở các sự vật mà mục đích
duy nhất chỉ là gây hứng thú, và chúng ta thường chiêm ngưỡng các
hình dạng mà không hề nghĩ tới khái niệm hữu ích. Ông chủ sở hữu
một con ngựa có lẽ chỉ thấy nó đẹp khi so sánh hình dạng của nó với
công việc mà ông ta định khai thác ở nó, còn người qua đường không
phải chủ của con ngựa thì nghĩ khác. Và ngày nào người ta cũng phân
biệt vẻ đẹp của các loài hoa lá và hàng ngàn tác phẩm của tự nhiên mà
có biết chúng sử dụng làm gì đâu.
Tôi biết rằng chẳng có lời bác bẻ nào chúng tôi vừa đưa ra để
chống lại cái hệ thống ấy mà người ta không thể giải đáp: nhưng tôi
nghĩ rằng các lời giải đáp ấy sẽ tinh tế hơn là vững chãi.
Do những điều trên đây mà Platon vốn là người ít có ý định giảng
dạy chân lý cho các môn đệ hơn là vạch ra cho những ngườị đồng
bang thấy rõ những sai lầm của các nhà ngụy biện, đã cung cấp cho
chúng ta ở từng dòng trong các tác phẩm của ông những ví dụ về cái
đẹp, chỉ rõ cho chúng ta thấy thế nào là không đẹp, nhưng chẳng hề
nói với chúng ta thế nào là đẹp.
Mà thánh Augustin đã thu mọi vẻ đẹp về sự đơn nhất hoặc về tỷ
lệ chính xác giữa các bộ phận với nhau của một cái toàn thể, và về tỷ
lệ chính xác giữa các bộ phận của một bộ phận được xem như cái toàn
thể và cứ thế mãi mãi; theo tôi hình như đây là nói về bản chất của cái
hoàn hảo hơn là của cái đẹp.
Mà ông Wolff đã lẫn lộn cái đẹp với sự hứng thú do nó gây ra, và
với cái hoàn thiện, tuy rằng có những cái gây hứng thú mà chẳng đẹp,
có những cái khác đẹp nhưng lại không gây hứng thú; tuy rằng cái gì
cũng có thể đạt đến mức hết sức hoàn hảo, nhưng trong số đó có
những cái chẳng mảy may có chút vẻ đẹp nào: đấy là tất cả những đối
tượng của khứu giác và của vị giác xem xét trong mối liên quan đến
các giác quan ấy.
Mà ông Crouzas, chất đầy định nghĩa của ông về cái đẹp, đã
không nhận ra rằng càng nêu lên rất nhiều tính chất của cái đẹp, ông
