càng làm cho nó trở nên cá biệt; và tuy định bàn về cái đẹp nói chung,
nhưng ông lại bắt đầu bằng cách cho nó một khái niệm chỉ có thể áp
dụng được vào một vài loại đẹp riêng biệt.
Mà Hutcheson đặt ra hai mục tiêu, thứ nhất là giải thích ngọn
nguồn niềm hứng thú chúng ta cảm thấy trước sự hiện diện của cái
đẹp; và thứ hai là tìm những tính chất một thực thể phải có để gây nên
trong chúng ta niềm hứng thú cá nhân ấy, và do vậy mà chúng ta cảm
thấy nó đẹp, ông đã chứng tỏ sự có thật của giác quan thứ sáu ít hơn
là làm cho chúng ta cảm thấy rằng thiếu sự trợ giúp ấy thì khó phát
triển nguồn hứng thú mà cái đẹp đem đến cho chúng ta; và nguyên tắc
của ông về sự đồng dạng trong sự đa dạng không bao quát; ông đã áp
dụng nguyên tắc ấy một cách tinh tế hơn là đúng sự thật vào các hình
hình học, và cái nguyên tắc đó chẳng thể áp dụng được chút nào vào
một loại cái đẹp khác, cái đẹp trong việc chứng minh các chân lý trừu
tượng và phổ quát.
Mà hệ thống đề xuất trong Bàn luận về tài năng và đạo đức, theo
đó chỉ cái hữu ích mới được xem là cơ sở duy nhất của cái đẹp, còn
thiếu sót hơn bất cứ hệ thống nào trên kia.
Mà cuối cùng Cha André, tu sĩ dòng Tên, hay tác giả Luận bàn về
cái đẹp, là người cho đến nay đã nghiên cứu sâu nhất, đã biết rõ nhất
vấn đề ấy mênh mông và khó khăn ra sao, ông đã nêu lên những
nguyên tắc đúng đắn nhất và chắc chắn nhất và đáng được đọc hơn cả.
Điều duy nhất mà có lẽ người ta còn muốn trông chờ hơn nữa
trong công trình của ông, đó là khai triển nguồn gốc các khái niệm
tương quan, trật tự, đối xứng có trong chúng ta; bởi vì ông nói đến các
khái niệm ấy bằng một giọng cao siêu, nên ta không rõ theo ông đó là
các khái niệm được thu nhận do kinh nghiệm và tự tạo hay các khái
niệm ấy là do bẩm sinh; nhưng cần phải nói thêm có lợi cho ông là tác
phẩm của ông theo phong cách hùng biện hơn là triết lý, nên ông
không bị lôi kéo vào cuộc tranh luận mà chúng tôi sắp bắt đầu đây.
