nhau có thể có giữa một dân tộc này với một dân tộc khác, giữa một
người này với một người khác trong cùng một dân tộc; và dù người ta
sử dụng các thuật ngữ cao siêu như thế nào để chỉ các khái niệm trừu
tượng trật tự, cân đối, tỷ lệ, hài hòa, nếu muốn người ta có thể gọi
chúng là vĩnh hằng, nguyên sơ, tối thượng, những quy tắc căn bản của
cái đẹp, chúng đều đi qua các giác quan của chúng ta để vào trong
nhận thức của chúng ta, cũng như các khái niệm hèn mọn nhất, và đó
chỉ là những điều trừu tượng của trí tuệ chúng ta.
Nhưng việc vận hành những năng lực trí tuệ của chúng ta và sự
cần thiết cung cấp các phát minh, các máy móc, v.v. cho những nhu
cầu của chúng ta vừa phác ra trong trí óc chúng ta những khái niệm
trật tự, tương quan, cân đối. Liên kết, sắp xếp, đối xứng, là lập tức
chúng ta thấy bao quanh mình những thực thể trong đó vẫn những
khái niệm ấy, có thể nói, được lặp lại đến vô cùng tận; chúng ta chẳng
thể đi một bước trong thế gian mà không gặp một sản phẩm nào đó
làm thức dậy những khái niệm ấy; chúng đi vào tâm hồn chúng ta bất
cứ lúc nào và từ mọi phía; tất cả những gì diễn ra trong ta, tất cả
những gì tồn tại ngoài ta, tất cả những gì còn lại từ các thế kỷ đã trôi
qua, tất cả những gì mà kỹ xảo, sự suy nghĩ, các phát kiến của những
người đương thời với ta sản sinh ra dưới mắt ta, tiếp tục khắc sâu vào
ta những khái niệm trật tự, tương quan, sắp xếp, đối xứng, tương hợp,
tương khắc, v.v. và chẳng có một khái niệm nào, có lẽ chỉ trừ khái
niệm sự tồn tại, lại đã có thể trở thành quen thuộc với mọi người như
khái niệm ta đang bàn.
Nếu như trong khái niệm cái đẹp hoặc tuyệt đối, hoặc tương đối,
hoặc bao quát, hoặc riêng biệt chỉ thấy có các khái niệm trật tự, tương
quan, cân đối, sắp xếp, đối xứng, tương hợp, tương khắc; những khái
niệm ấy không sinh ra từ một nguồn nào khác các khái niệm sự tồn tại,
số lượng, chiều dài, chiều rộng, chiều sâu và vô số những khái niệm
nữa mà người ta không thể bác bỏ được, thì theo tôi, ta có thể sử dụng
những khái niệm đầu trong một định nghĩa về cái đẹp, mà không bị
