quan đến những hường hợp ấy, tuy người ta vẫn dùng tên gọi là cái
đẹp. Ta cứ duyệt qua theo cách ấy tất cả các thực thể mà ta gọi là đẹp:
người này sẽ loại bỏ sự to lớn, người khác sẽ loại bỏ sự công dụng;
người thứ ba, sự đối xứng; một vài người loại bỏ cả cái bề ngoài có vẻ
trật tự và đối xứng: đó là trường hợp bức họa một cơn dông, một trận
bão, một sự lộn xộn; và người ta sẽ buộc phải thừa nhận với nhau rằng
chỉ có một tính chất chung mà tất cả các thực thể kia đều phù hợp, đó
là khái niệm những tương quan.
Nhưng khi người ta hỏi rằng khái niệm đẹp chung chung, phù
hợp với tất cả các thực thể người ta bảo là đẹp, là người ta chỉ nói về
ngôn ngữ của mình hay về tất cả các ngôn ngữ? Phải chăng cái định
nghĩa ấy chỉ cần phù hợp với những thực thể mà chúng ta gọi là đẹp
bằng tiếng Pháp, hay phải phù hợp với tất cả những thực thể mà người
ta gọi là đẹp bằng tiếng Hêbrơ, tiếng Xyri, tiếng Arap, tiếng Canđê,
tiếng Hy Lạp, tiếng La Tinh, tiếng Anh, tiếng Italia, và trong tất cả các
ngôn ngữ đã, đang hoặc sẽ tồn tại? Và để chứng minh rằng khái niệm
những tương quan là khái niệm duy nhất còn lại sau khi sử dụng một
quy tắc loại trừ rộng khắp đến thế, triết gia sẽ phải học tất cả các ngôn
ngữ ấy chăng? Phải chăng triết gia chỉ cần xem xét thấy rằng nghĩa
của thuật ngữ đẹp biến đổi trong tất cả các ngôn ngữ; rằng ta thấy
thuật ngữ đó được áp dụng ở kia cho một loại thực thể, mà lại chẳng
hề được áp dụng ở đây cho loại thực thể đó, nhưng dù nói theo thổ
ngữ nào thì nó vẫn giả định nhận thức về những tương quan? Người
Anh gọi một mùi hương đẹp (belle odeur), một phụ nữ đẹp là a fine
flavour, a fine woman. Một triết gia Anh sẽ xử lý ra sao khi phải luận
bàn về cái đẹp, ông ta muốn tính đến điều kỳ cục ấy của ngôn ngữ
nước mình? Dân chúng tạo ra ngôn ngữ, còn khám phá nguồn gốc các
sự vật là thuộc về triết gia; và sẽ là điều khá lạ lùng nếu các nguyên
tắc của triết gia lại không thường mâu thuẫn với những cách sử dụng
của dân chúng. Nhưng nguyên tắc nhận thức các tương quan, áp dụng
