người văn minh: con người dã man khoái trá khi nhìn thấy chiếc hoa
tai bằng thủy tinh, chiếc nhẫn bằng đồng thau hoặc chiếc vòng đeo tay
bằng bằng kim loại, con người văn minh lại chỉ chú ý đến những công
trình hoàn thiện nhất; những đánh giá của người thời xưa hết lời ca
ngợi những túp lều, những nhà tranh, những vựa lúa là đẹp, là mỹ lệ,
v.v.; và những đánh giá của người thời nay khoanh hẹp các lời khen
như thế vào những nỗ lực mới nhất của khả năng con người.
Các bạn hãy đặt vẻ đẹp vào sự cảm nhận những tương quan và
các bạn sẽ có được lịch sử diễn tiến của nó từ thuở khai sinh lập địa
cho đến tận ngày nay; các bạn hãy chọn bất cứ tính chất nào khác tùy
thích làm đặc điểm phân biệt của cái đẹp nói chung, và các bạn bỗng
sẽ thấy khái niệm của các bạn tập trung vào một điểm trong không
gian và thời gian.
Vậy cảm nhận về những tương quan là cơ sở của cái đẹp; vậy
chính là cảm nhận về những tương quan mà người ta chỉ định trong
các ngôn ngữ bằng vô số những từ khác nhau, tất cả đều chỉ rõ những
loại đẹp khác nhau.
Nhưng trong ngôn ngữ của chúng ta, và trong hầu hết các ngôn
ngữ khác, thuật ngữ đẹp thường hiểu theo nghĩa đối lập với xinh; và
dưới góc độ mới này, dường như vấn đề cái đẹp chỉ còn là chuyện ngữ
pháp, và công việc chỉ còn là minh định chính xác các ý niệm mà
người ta gán cho thuật ngữ này.
Sau khi đã cố gắng trình bày nguồn gốc của cái đẹp là gì, chúng
tôi chỉ còn phải nghiên cứu nguồn gốc những ý kiến khác nhau của
mọi người về vẻ đẹp: việc nghiên cứu này sẽ hoàn tất đem lại tính xác
thực cho các nguyên tắc của chúng tôi; bởi lẽ chúng tôi sẽ chứng minh
rằng mọi sự khác biệt ấy đều do sự khác nhau của những tương quan
được nhận thấy hoặc được đưa vào các sản phẩm của tự nhiên cũng
như các sản phẩm của nghệ thuật.
Cái đẹp do cảm nhận chỉ một tương quan mà có thì thường là
kém hơn cái đẹp bắt nguồn từ cảm nhận nhiều tương quan. Nhìn một
