phía đông hồ Côme. Các hình khối núi trắng phau vì phủ tuyết, dù đã là
tháng sáu, in hình lên nền trời luôn luôn trong vắt ở độ cao vô chừng ấy.
Một nhánh của dải Alpes tiến về phía Nam, về hướng nước Ý hạnh phúc và
phân chia triều nước hồ Côme và triều nước hồ Garde. Fabrice đưa mắt
nhìn khắp các nhánh núi tuyệt vời ấy; trời sáng soi vào làn sương mỏng từ
các thung lũng bốc lên và giúp cho con mắt phân biệt được các thung lũng
chia cách mấy chi nhánh núi non kia. Fabrice đã đứng lên và tiếp tục đi
được một lát. Anh vượt ngọn đồi làm nên bán đảo Durini và cuối cùng nhìn
thấy tháp chuông làng Grianta, nơi đây bao nhiêu lần anh đã xem thiên văn
cùng với linh mục Blanès. “Hồi đó sao mình dốt thế! Mình không hiểu đến
cả thứ La tinh buồn cười của mấy cuốn sách thiên văn mà thầy mình giở
đọc, mình lại cứ tưởng là mình quý trọng mấy cuốn sách ấy bởi vì, nhất là
vì chỉ hiểu một đôi chữ đây đó, trí tưởng tượng của mình nặn ra cho chúng
nó một ý nghĩa loại phiêu lưu lãng mạn nhất”.
Dần dần anh mơ mộng theo một hướng khác. Ngành khoa học này có
cái gì lạ thực không? Lẽ đâu nó lại không giống các ngành khác? Một số
đứa ngu dại và kẻ khôn ngoan thừa nhận với nhau là chúng biết tiếng
Mexicain chẳng hạn; Nhân danh sự thông hiểu đó, chúng có địa vị giữa xã
hội, xã hội kính trọng chúng, chúng có địa vị trong bộ máy nhà nước, nhà
nước trả lương cho chúng. Người ta dồn ân huệ cho chúng vì chúng kém
thông minh, nhà cầm quyền không sợ chúng kích động quần chúng nổi dậy,
không sợ chúng cao đàm khoát luận trên những tình cảm cao siêu! Ví dụ
như cha Bari vừa rồi được Ernest IV ban tuế bổng bốn nghìn francs và huân
chương của ngài vì có công khôi phục mười chín câu thơ của một bài tửu
tụng Hy Lạp!
”Nhưng, lạy Chúa! Ta có quyền xem những việc ấy là lố lăng không
chứ? Ta phải chăng là người đáng kêu ca? Fabrice dừng lại, tự hỏi mình
như vậy. Không phải chính viên giáo đạo của ta cũng được ban một huân
chương như vậy hay sao?" Fabrice cảm thấy day dứt tự đáy lòng, cơn hưng
phấn đạo đức vừa qua làm anh cảm kích đã nhường chỗ cho cái thú đê hèn
