ba và thấy kinh tởm quá. Tính khí bố anh đã tước hết vẻ kỳ diệu thần tiên
của những kỷ niệm tuổi thơ. “Ta không trở về chỗ này từ lúc tám giờ tối
ngày 7 tháng ba. Ta từ đây đi để lấy tờ hộ chiếu của Vasi, rồi hôm sau thì vì
sợ bọn thám báo, ta phải vội vã ra đi. Khi từ Pháp trở về, ta không có thì giờ
lên đấy, dù chỉ lên để ngắm những bức tranh cũ của ta, và như vậy là vì sự
tố cáo của anh ta”.
Fabrice kinh tởm quay đầu lại. Anh buồn rầu thầm nghĩ: “Ông abbé
Blanès đã trên tám mươi ba tuổi, ông hầu như không đến lâu đài nữa, theo
như chị ta nói: Tật nguyền của tuổi già đã hành hạ ông. Quả tim cứng rắn và
cao thượng đó đã hóa băng giá vì tuổi tác. Ai biết được đã bao lâu rồi ông
không lên gác chuông? Ta sẽ trốn trong buồng rượu, dưới các thùng chứa,
hoặc dưới máy ép nho cho đến lúc ông tỉnh giấc; ta không nên làm kinh
động giấc ngủ của ông cụ già đôn hậu. Có phần chắc là ông đã quên đến cả
mặt mày ta. Ở tuổi ấy thì sáu năm là lâu lắm! Ta sẽ chỉ thấy nấm mộ của
người thân chứ không phải chính người thân đó! Thế mà ta đến đây để mua
sự kinh tởm phải nhìn tòa lâu đài của ông bố thì thật là ngây dại”. Bây giờ
Fabrice đi vào quảng trường nhỏ ở trước nhà thờ; anh kinh ngạc tưởng như
mê sảng khi thấy ở tầng hai cái lầu chuông cổ kính, chiếc đèn lồng con của
linh mục Blanès soi sáng khoảng cửa sổ hẹp và dài. Ông abbé quen đặt
chiếc đèn ở đấy khi leo lên cái buồng gỗ dùng làm đài quan sát, để cho ánh
đèn không trở ngại việc xem xét bản đồ thiên văn. Bản đồ đó trải trên một
chậu đất nung to lớn, ngày xưa trồng cam trong lâu đài. Trong lỗ trống ở
đáy chậu, thắp một cây đèn rất nhỏ có tra một ống sắt tây để dẫn khói ra
ngoài chậu, bóng của ống đó chỉ hướng Bắc trên bản đồ. Những kỷ niệm
đơn sơ đó làm cho tâm hồn Fabrice tràn ngập xúc cảm và hạnh phúc.
Hầu như không biết mình làm gì, anh dùng hai bàn tay làm nên tiếng
huýt đanh, khẽ, ngày xưa là ám hiệu để xin được vào. Tức thời anh nghe
thấy cái dây dùng để mở chốt cửa từ trên đài được kéo nhiều lần. Anh nhào
vào cầu thang, cảm động đến ngây ngất. Anh bắt gặp ông abbé ngồi trong
ghế bành ở vị trí quen thuộc, mắt dán vào ống kính viễn vọng nhỏ ở cái giác
