nằm trọn vẹn quyền thống trị ở châu Âu, thì đạo Gia tô trở thành công cụ
của tư sản để trấn áp tư tưởng vô sản. Giáo hoàng Pius IX đã phát hành năm
1871 bức thông thư Rerum novarum để răn đe giai cấp vô sản sau cao trào
công xã Paris: “Chúa đã sinh tư bản, Chúa cũng sinh công nhân: Mỗi người
hãy bằng lòng với sứ mệnh Chúa đã giao phó…Một trăm năm sau (1971),
tòa thánh Vatican lại ban bố những nghị định sửa đổi Rerum novarum, cố
rêu rao một formule hợp tốc giữa công giáo và vô sản để “mưu cầu hòa
bình và ấm no, mạnh khỏe, giám bớt đau thương cho loài người” ở cõi đời
này. Nghĩa là làm một con đê mềm để bảo vệ chủ nghĩa đế quốc chống ba
dòng thác cách mạng.
Stendhal đã dùng hai phương pháp phê phán khác nhau, do đó tăng
tính phong phú và đa dạng của cuốn truyện. Với giáo hội, ông diễn tả một
cách khách quan và sử dụng những nhân vật ông có cảm tình: Borda,
Landriani, Fabrice đâu có phải là người xấu? Họ chỉ làm những việc quen
làm trong giáo hội mà thôi. Thậm chí ông cũng không mỉa mai! Cứ để độc
giả tự hiểu. Với chính quyền chuyên chế, ông đã dùng những hình tượng
phản diện sắc nét: Mụ Raversi, Rassi, Ernest IV…
Stendhal vừa lãng mạn vừa hiện thực. Chiều hướng chung của Tu Viện
Thành Parme là hiện thực; triều đình như thế, tôn giáo như thế, cuộc chạy
đua địa vị là như thế, tình yêu đem lại những sung sướng và những dằn vặt
như thế. Sự việc lại có nhiều yếu tố lãng mạn, yêu đương quay vòng, đấu
gươm, rước đuốc cưỡng bức, đầu độc, vượt ngục phiêu lưu, trốn tránh.
Nhưng trong một sự kiện, khi đi vào chi tiết, Stendhal lại rất hiện thực, rất
chính xác. Chẳng hạn việc trung úy Robert chuẩn bị dự bữa ăn với những
phụ nữ sang trọng và xinh đẹp, cảnh chiến trường, cảnh rút lui của “Đạo
quân Vĩ đại”, những biểu hiện cảm tình tiến dần lên yêu đương của Clélia…
Tu viện thành Parme tuyệt vời trong việc phân tích tâm lý - tâm lý
những dục vọng, nhất là tình yêu và những diễn biến của nó. Hãy xem cơn
bão lòng của bà Sanseverina, một người có ý chí ghê gớm và thông minh
