tra hộ chiếu. Bà công tước có đủ thứ cho bà và Fabrice. Nhưng hôm đó bà
như người dở hơi, bà nảy ý biếu viên thư lại trạm công an nước Áo mười
đồng Napoléon và giàn giụa nước mắt cầm tay hắn, viên thư lại đâm lo sợ,
soát xét giấy tờ lại lần nữa. Rồi đoàn đi xe trạm. Phu nhân chỉ sinh nghi ngờ
ở cái xứ này mà người xa lạ nào cũng bị tình nghi cả. Ludovic lại phải giải
cứu cho bà; anh nói công tước phu nhân lo buồn đến rối trí vì cơn sốt miên
man của bá tước Mosca công tử con của quan thủ tướng công quốc Parme
mà bà đưa đi Paris để các thầy thuốc ở đó khám và điều trị.
Cách sông Pô đến mười lăm dặm, Fabrice mới tỉnh hẳn; anh bị trật
khớp một vai và mang nhiều vết sây sát; phu nhân vẫn còn làm những điều
kỳ quái khiến ông chủ quán ở một làng mà họ ghé ăn cơm lầm tưởng mình
được tiếp một vương phi trong hoàng tộc; anh ta sẽ sửa bày nghi lễ để chào
mừng bà thì Ludovic nói vương phi chắc chắn sẽ bỏ tù anh ta nếu anh ta
cho rung chuông.
Rốt cuộc, vào khoảng sáu giờ chiều, họ đi vào địa phận xứ Piémontais.
Đến đây Fabrice mới thực sự an toàn. Người ta dẫn anh đến một thôn nhỏ ở
xa đường cái, người ta băng bó hai bàn tay anh và anh ngủ thêm mấy tiếng
đồng hồ nửa.
Ở cái làng nhỏ này, công tước phu nhân đã làm một việc không những
gớm ghiếc về mặt đạo lý, mà còn có phương hại lớn cho cảnh yên tĩnh
trong cuộc đời còn lại của bà. Vài tuần trước ngày Fabrice vượt ngục, dân
chúng khắp thành Parme kéo đến cổng thành để cố xem cái đoạn đầu đài
người ta dựng trong sân ngục thành. Hôm đó bà công tước đã chỉ cho
Ludovic xem, anh này đã trở thành như người quản gia của bà, điều bí mật
của bể nước nổi tiếng ở lâu đài Sanseverina, một công trình thế kỷ XIII mà
chúng tôi đã nói tới; điều bí mật đó là cách bẩy một hòn đá ở đáy bể ra khỏi
cái khung sắt của một thôn nhỏ ấy, bà công tước cho gọi Ludovic đến; anh
này tưởng bà hóa điên vì bà nhìn anh với đôi mắt kỳ lạ quá. Bà nói:
