— Nhưng mà thế nào chứ? Khi đói quá, anh buộc phải ăn, để cho khỏi
lả, một món đáng ghét do nhà tù nấu, cái cảm giác ghê tởm, cái cảm giác:
Món này có mùi vị khác thường; có phải ta đang ngộ độc chăng, cái cảm
giác ấy không làm cho anh kinh tởm hay sao?
— Cháu nghĩ đến cái chết, Fabrice đáp, cũng như những người lính
nghĩ, cháu đoán thế, đó là một điều có thể xảy đến mà ta có thể tránh được
do sự khôn khéo của mình.
Bà công tước lo ngại, đau buồn không biết bao nhiêu. Con người thân
yêu, nhanh nhẹn, hăng say, độc đáo, khác thường đó bây giờ sống trong mơ
mộng, xa xôi dưới mắt bà, anh ta còn muốn sống hiu quạnh lẻ loi hơn là nói
chuyện, với người bạn gái thân nhất trên đời, nói đủ thứ chuyện một cách
thực thà, cởi mở như ngày xưa. Anh vẫn ân cần, chu đáo đầy lòng biết ơn
đối với nữ công tước; anh vẫn như xưa, sẵn sàng hy sinh tính mệnh vì bà,
nhưng hồn anh để ở đâu ấy! Nhiều khi họ đi chơi với nhau bốn năm dặm
trên cái hồ tuyệt vời ấy mà không nói với nhau một lời. Ngày nay họ có thể
chuyện vãn, nghĩa là trao đổi ý kiến với nhau một cách lạnh lùng, điều mà
người khác có thể cho là thú vị; nhưng họ - nhất là bà công tước thì còn nhớ
cách họ trò chuyện với nhau ngày xưa, trước khi xảy ra việc đánh nhau với
tên Giletti, việc này đã chia rẽ họ. Fabrice vẫn nợ bà công tước cái lịch sử
chín tháng ngồi trong một nhà tù khủng khiếp, nhưng sao hễ nói đến chuyện
đó thì anh chỉ có những lời vắn tắt, dở dang.
“Việc này sớm hay muộn gì rồi cũng xảy ra thôi bà công tước tự nhủ
với một nỗi buồn rầu u uất. Hoặc ta vì buồn người mà già đi hoặc Fabrice
đã yêu thực sự và ta chỉ còn chiếm vị trí thứ hai trong lòng nó”. Niềm sầu
não lớn lao nhất đó khiến bà hèn kém đi và kinh hoàng, và một đôi khi bà
tự nhủ: “Giá trời khiến, Fabrice điên loạn hoàn toàn hoặc là thiếu đảm lực
thì có lẽ ngày nay ta ít khổ hơn”. Từ lúc này, niềm ân hận nửa vời đó làm
thương tổn nặng nề sự tự tin của nữ công tước về nhân cách của mình. Bà
