phi, vừa mới khuyết người cho hầu tước Crescenzi; bà ước mong chức vụ
ấy sẽ được trao cho hầu tước để chiếu cố cuộc hôn nhân của ông ta. Bức thư
của nữ công tước là một kiệt tác. Đó là lòng kính trọng trìu mến nhất, diễn
đạt một cách tài tình nhất; bà công tước không để lọt vào thứ văn chương
thờ phụng đó một câu một chữ gì mà hiệu quả gần hay xa không có tác
dụng mơn trớn vương phi. Bởi thế thư trả lời toát lên một tình bạn âu yếm
lâu nay đau xót vì xa vắng người thân. Vương phi viết: “Mẹ con tôi không
có lấy một tối nào tạm gọi là vui vui từ ngày phu nhân ra đi một cách đột
ngột như vậy. Bà công tước thân mến của tôi không nhớ rằng chính người
đã giúp cho tôi lấy lại được tiếng nói tư vấn trong việc đề cử những quan
chức trong cung viện tôi hay sao? Cho nên phu nhân mới thấy cần nêu chức
nọ chức kia về chức vụ của hầu tước, làm như ý thích của phu nhân không
phải là có ở trên tất cả đối với tôi! Hầu tước sẽ nhận vị trí đó, nếu tôi có thể
làm được gì; và lúc nào trong tim tôi cũng dành một vị trí, vị trí thứ nhất
cho công tước phu nhân đáng yêu của tôi. Thế tử cũng dùng lời lẽ hoàn toàn
như tôi, tuy có hơi quá cỡ trong miệng một chú bé to xác hai mươi mốt tuổi;
thế tử hỏi xin phu nhân mấy mẫu khoáng sản ở thung lũng Orta, gần
Belgirate. Phu nhân cứ gửi thư của phu nhân - mà tôi mong được nhận
thường xuyên - cho bá tước, người vẫn ghét phu nhân như xưa, và tôi thì
quí mến ông vì sự ác cảm đó. Đức tổng giám mục cũng một mực thủy
chung với phu nhân. Cả ba chúng tôi đều mong có ngày gặp lại phu nhân,
phu nhân nên nhớ là như vậy mới được. Bà hầu tước Ghisleri, tổng quản nữ
đại thần của tôi sắp rời bỏ cõi đời này để về một thế giới tốt đẹp hơn, bà
mệnh phụ đáng yêu ấy đã làm phiền cho tôi nhiều lắm, nay lại còn làm
phiền cho tôi bằng việc ra đi không phải lúc; bệnh tình của bà ấy khiến tôi
nhớ đến một cái tên mà xưa kia tôi muốn đặt thay vào chỗ tên của bà với
bao nhiêu thích thú, giá tôi khiến được người phụ nữ kia hy sinh tự do của
mình; người phụ nữ có một không hai ấy bỏ đi đã mang theo tất cả niềm vui
ở cái tiểu triều của tôi v.v…”
Thế là ngày ngày nữ công tước gặp gỡ Fabrice với đầy đủ ý thức chính
mình làm cho cuộc hôn nhân kia sớm hoàn thành, cuộc hôn nhân sẽ làm cho
