mình. Tuyệt vọng vì Clélia đi lấy chồng cho nên chàng đã hành động như
vậy, nhưng người đời lại cho là vì lòng mộ đạo tự nhiên và cao quí, và các
bà mộ đạo muốn xác định lòng tin, đã đọc bản dịch gia phả họ Del Dongo
trong đó có một sự khoa trương cuồng nhiệt. Bọn hàng sách đem chân dung
chàng in thạch bản, chỉ trong mấy hôm là bán sạch, kẻ mua đông đảo nhất
là đám bình dân. Vì dốt nát, người thợ vẽ bảng đá đã vẽ chung quanh chân
dung những trang trí đáng lẽ chỉ được có ở chân dung các vị giám mục, chứ
phó chủ giáo thì không có quyền. Đức tổng giám mục trông thấy bức chân
dung đó và nổi giận ghê gớm; người cho gọi Fabrice và khiển trách chàng
một cách nghiêm khắc nhất bằng những lời lẽ đôi khi thô bạo vì hằn học.
Chắc ai cũng đoán biết Fabrice không mất công phu gì để xử sự như
Fénelon có thể làm nếu ông ta gặp trường hợp tương tự. Chàng lặng nghe
đức tổng giám mục một cách nhún nhường và kính cẩn hết sức và vì Đức
Cha nói xong, chàng thuật lại tất cả việc phiên dịch gia phả mà người ta đã
làm theo lệnh bá tước Mosca trong lần ở tù thứ nhất của chàng. Bá tước cho
xuất bản nhằm một mục đích phô trương mà chàng vẫn thấy không hợp với
chức nghiệp chàng. Còn về chân dung thì chàng hoàn toàn không biết đến
khi xuất bản cũng như khi tái bản; người hàng sách đã gửi cho chàng hai
mươi bốn bản trong kỳ tái bản gửi về tòa tổng giám mục trong lúc chàng ẩn
cư, chàng đã cho người hầu đi mua một bức thứ hai mươi lăm; nhờ có cách
ấy chàng biết giá bán mỗi bức là ba mươi xu cho nên chàng đã gửi một trăm
quan để trả tiền chỗ hai mươi bốn bức chân dung trước.
Tất cả những lý lẽ ấy làm cho đức tổng giám mục giận đến phát khùng,
mặc dù Fabrice đã trình bày với sự ôn tồn của một người đang có những
điều phiền muộn lớn hơn nhiều trong tâm trí. Đức cha tức tối đến nỗi bảo
Fabrice là giả dối:
“Những người xuất thân dân dã làm như thế đấy. Fabrice nghĩ thầm,
dù họ thông minh cũng thế thôi!”.
