đang chăm chú nhìn thì một bà khách đến kiếm chỗ ngồi chạm phải ghế
nàng, Fabrice ngoảnh lại; nàng không nhận ra chàng vì chàng thay đổi
nhiều quá. Lúc đầu, nàng tự nhủ: “Đây là một người nào giống Fabrice, có
lẽ anh của chàng chăng, nhưng anh chàng ta tưởng chỉ hơn chàng vài tuổi
thôi chứ còn người này phải đến bốn mươi”. Đột nhiên miệng chàng động
đậy và nàng nhận ra.
“Khổ thân chàng! Chàng đã buồn khổ bao nhiêu!”. Clélia tự nhủ như
vậy và nàng cúi đầu vì thương cảm, chứ không phải để thực hiện lời
nguyền. Lòng nàng thắt lại vì thương xót: “Chàng đâu có cái dáng ấy sau
chín tháng ở tù!”. Nàng không nhìn chàng nữa. Tuy không đưa mắt về phía
chàng, nhưng chàng cử động thế nào, nàng vẫn nhìn thấy hết.
Sau buổi hòa tấu, nàng thấy chàng đi lại gần bàn bài của hoàng thân,
đặt cách ngài chỉ mấy bước. Fabrice đi ra xa nàng như thế, nàng mới thấy
khỏi nghẹt thở .
Tuy nhiên hầu tước Crescenzi thấy vợ bị đẩy ra xa ngai bà thái phí thì
ấm ức lắm. Suốt buổi tối, ông lo thuyết phục một bà lớn đổi ghế cho nữ hầu
tước, ghế của bà lớn này chỉ cách bà thái phi có ba ghế, và ông chồng bà ta
có mắc nợ hầu tước. Người đàn bà tội nghiệp ấy không chịu, lẽ tự nhiên,
hầu tước đi tìm ông chồng là con nợ của mình, ông chồng nói cho bà vợ
nghe lọt tai tiếng nói thảm hại của lẽ phải và cuối cùng hầu tước được thỏa
mãn trong việc đổi chác. Ông đi tìm vợ ông.
— Phu nhân sao cứ luôn luôn quá khiêm tốn như thế? Ông nói. Sao cứ
cúi mặt mà đi như thế? Người ta sẽ lầm phu nhân với một mụ tư sản nào đó,
một trong những mụ tư sản lấy làm kinh ngạc được đến đây và người ta
cũng ngạc nhiên trông thấy ở đây. Bà tổng quản lý ngông cuồng này thì cứ
hay chơi những trò như thế đấy! Thế mà, người ta lại bàn phải hãm sự phát
triển của chủ nghĩa Jacobins lại! Phu nhân hãy nhớ lại chồng phu nhân
chiếm địa vị cao nhất trong hàng nam giới ở triều đình thái phi; vì dù bọn
cộng hòa làm cách nào mà hủy bỏ được triều đình, hủy bỏ cả giới quí tộc đi
